Dushanbe, 6 iyul – “Karvon info” AA.Olimobod qishlog'i yaqinidagi tog'larda Farob tepaliklari arxeologik yodgorligi hududida arxeologik qazishmalarning noyob bosqichi yakunlandi, bu qadimiy So'g'd dafn etish amaliyoti haqidagi ilmiy tushunchani sezilarli darajada o'zgartirishga qodir.

Tojikiston Milliy fanlar akademiyasi A. Donish nomidagi Tarix, arxeologiya va etnologiya instituti tashabbusi va xalqaro ilmiy hamkorlar bilan hamkorlikda Tojikiston Milliy qadimiy yodgorlik muzeyi ishtirokida atipik dafn ashyolari bo‘lgan nodir Zardushtiy qabristoni topildi.

Qadimgi Penjikentdan 80 kilometr uzoqlikda joylashgan majmua uchta naosni o'z ichiga oladi – sun'iy yo'l bilan o'yilgan gumbazli g'orlar kript sifatida ishlatiladi. Ichkarida tadqiqotchilar kamar shaklidagi bo‘shliqlar, ossuariylar (suyak idishlari), to‘qqiz kishining qoldiqlari va hattoki qadimgi sug‘d tangalarini topdilar.

Kutilmagan kashfiyot aralash dafn marosimlarining mavjudligi bo'ldi: an'anaviy zardushtiylik kriptlari bilan bir qatorda murdalarni to'g'ridan-to'g'ri dafn qilish joylari topildi – bu zardushtiylik dini qonunlariga xos bo'lmagan hodisa.

"Bu ko‘milishning turli shakllari bir qabrda birlashtirilganligining birinchi to‘liq isbotidir. Bu zardushtiylikning qat'iy aqidalariga ziddir va yangi ilmiy tushunchani talab qiladi", – deydi ekspeditsiya rahbari, Milliy qadimiy yodgorliklar muzeyi direktori Abdurahmon Po‘lotov.

Hammasi yer ko‘chkisi bilan boshlandi: 2023 yilda mahalliy aholi tabiiy ko‘chki tufayli ochilgan noyob g‘or haqida xabar berishdi. 2025-yildayoq arxeologlar bu kattaroq qabristonning bir qismi, jumladan Teppay Farob etagidagi bir nechta naos ekanligini tasdiqladilar.

Dastlabki hisob-kitoblarga ko‘ra, majmua IV–8-asrlarga oid bo‘lib, olimlarning fikricha, Kesh daryosining (hozirgi Qashqadaryo) qadimiy manbayida joylashgani bu hududning So‘g‘d tarixidagi strategik ahamiyatidan dalolat beradi.

Farob qo‘rg‘onlari shunchaki arxeologiya emas, ular o‘tmish bilan muloqotdir. O'lim haqida qanday fikrlar bor edi? Diniy an'analar qanday o'zgargan? Hozirda arxeologlar qoldiqlarini o'rganayotgan bu odamlar kim edi?

Laboratoriya tadqiqotlari, jumladan, DNK tahlili bu savollarga javob topishga yordam beradi, qadimgi so‘g‘diylarning qarindoshlik aloqalari va antropologik qiyofasini tiklashga yordam beradi.

Bu kashfiyot arxeologiyadan ham ko'proqdir. Bu Tojikistonning tarixiy xotirasi, madaniy o‘ziga xosligi va ilmiy obro‘sini mustahkamlashga qo‘shgan hissasidir. Qashqadaryoning yuqori oqimida ilk bor tizimli ishlar olib borildi va uning natijalari shov-shuv sifatida e’tirof etildi.

"Biz yo'lning boshida turibmiz. Oldinda bir necha o'n yillar davomida o'rganiladigan madaniyat qatlami turibdi", – deydi Po'lotov.

Arxeologlar ushbu noyob joyni saqlab qolish, tadqiqotlarni davom ettirish va xalqaro hamkorlikka chaqirmoqda. Chunki chinakam o‘rganilgan tarix nafaqat bilim beradi, balki xalq, madaniyat, kelajak uchun ham kuch-quvvat beradi.

SURATDA: Tojikiston Milliy fanlar akademiyasi A. Donish nomidagi Tarix, arxeologiya va etnologiya instituti

Ushbu maqola sun'iy intellekt yordamida tarjima qilingan.
Ushbu maqola sun'iy intellekt yordamida tarjima qilingan