Dushanbe, 5 avgust, – Caravan Info axborot agentligi.Muftiy Saidmukarram Abdulqodirzoda ziyoratning ma’naviy mohiyati va qabul qilish shartlarini eslatib, Hajni ijtimoiy maqomga aylantirmaslikka chaqirdi.
Haj o‘qish kursi ham, oliygoh ham emas, axloqiy komillik belgisi ham emas. Bu haqda Tojikiston muftiysi Saidmukarram Abdulqodirzoda Dushanbeda boʻlib oʻtgan matbuot anjumanida maʼlum qildi va jamiyatda bu buyuk diniy farzning mazmun-mohiyati qanday buzilayotganidan xavotir bildirdi.
Muftiy jurnalistlarga murojaat qilib, “Haj inson boradigan, qaytib keladigan va unga toʻliq ishonadigan madrasa yoki ilmiy muassasa emas”, dedi.
Ulamolar kengashi raisining so‘zlariga ko‘ra, keyingi yillarda haj ziyorati o‘ziga xos ijtimoiy unvon sifatida qabul qilina boshlagan. Ko'pchilik "hoji" deb atala boshlandi, bu ko'pincha axloqiy benuqsonlik illyuziyasini yaratadi va boshqalarning haddan tashqari ishonchiga sabab bo'ladi.
"hoji" manzilining kelib chiqishi
Muftiy Tojikiston jamiyatida “hoji” manzili qanday paydo bo‘lganini tushuntirdi: haj vaqtida Haram xodimlari ziyoratchilarni ismlarini bilmagani uchun hurmat qilib “hoji” deb atashadi. Ko'pgina tojikistonliklar bu murojaatni eshitib, uni o'zlari bilan olib kelishadi va ba'zida to'g'ri tushunmasdan uyda foydalanishadi.
"Odamga ismi bilan murojaat qilgan ma'qul: Ahmad aka, Mahmud aka. Bu rasmiy maqom emas, samimiy hurmat ko'rinishi", – deya qo'shimcha qildi u.
Soxta ishonch xavfi
Muftiy soddadillikdan ogohlantirdi: “Haj ziyoratiga kelgan odam xudojo‘y bo‘lib, xiyonat qilishdan to‘xtagan, chuqur diniy bilimga ega bo‘lgan deb hisoblab bo‘lmaydi, afsuski, ko‘pchilik hojilar haj amallarini ham to‘g‘ri bajarmaydilar”.
Ayrim fuqarolar qiyin ahvolga tushib qolganda, faqat Haj ziyoratini ado etgani uchun boshqalarga ishonishini taʼkidladi. Uning so'zlariga ko'ra, bu xavfli noto'g'ri tushunchadir.
"Haj banda va Yaratgan oʻrtasidagi bogʻliqlikdir. U insonni oʻzgartirishi kerak, lekin, afsuski, bu har doim ham boʻlavermaydi. Agar oʻzgarishlar boʻlmasa, balki haj qabul qilinmagandir”, – deydi muftiy.
Umra hajning o‘rnini bosmaydi
Matbuot anjumanida yana bir muhim savol ham o‘rtaga tashlandi: Umra (kichik ziyorat)ni haj o‘rniga deb hisoblash mumkinmi? Muftiy aniq javob berdi: yo'q.
“Inson necha marta umra qilmasin, faqat sunnatni ado etadi, lekin hajning farzi undan olib tashlanmaydi”, deb ta’kidladi u.
Haj islomning besh arkonidan biridir. Musulmonning moddiy va jismoniy imkoniyati bo‘lsa, farzdir. Ayollar uchun mahram bo'lish sharti qo'shiladi.
Din ishlari boʻyicha qoʻmita maʼlumotlariga koʻra, 2025-yilda 5 mingga yaqin Tojikiston fuqarosi Haj ziyoratini ado etgan. Saudiya Arabistoni 7000 oʻrinli kvota bergan. Minglab dindorlar umra ziyoratlarini ham qo'shni davlatlar orqali amalga oshiradilar.
O‘tgan 20 yil ichida butun dunyodan 40 millionga yaqin musulmon Haj ziyoratini ado etdi. 2023-yilda ziyoratchilar soni bo‘yicha mutlaq rekord o‘rnatildi.
Tojikiston muftiysi musulmonlarni Haj ziyoratini g‘urur yoki ijtimoiy ustunlikka aylantirmaslikka, balki bu ixlos, e’tiqod va chuqur o‘zlikni bilishni talab qiladigan mashaqqatli ma’naviy yo‘l ekanligini unutmaslikka chaqirdi. Haqiqiy haj shunday deyilgan kishi emas, balki Alloh taolo yo'lida qalbi o'zgargan kishidir.
FOTO: Asia Plus
Ushbu maqola sun'iy intellekt yordamida tarjima qilingan