Dushanbe, 10-sentabr, – “Karavan Info” IA.9 sentyabr kuni Tojikiston davlat mustaqilligining 34 yilligini nishonladi. Bu sana nafaqat siyosiy va iqtisodiy barqarorlik, balki mamlakatning ilm-fan va texnologiya sohasidagi yutuqlari ramzidir.

Bugungi kunda qishloq xo‘jaligini modernizatsiya qilish va oziq-ovqat xavfsizligini ta’minlashda muhim o‘rin tutayotgan biologiya fanlari – molekulyar biologiya va biotexnologiya ustuvor yo‘nalishlardan biri bo‘ldi.

Tojikiston Milliy fanlar akademiyasi O‘simliklar botanikasi, fiziologiyasi va genetikasi instituti molekulyar biologiya va biotexnologiyalar laboratoriyasi mudiri, biologiya fanlari doktori, professor Qurbon Aliyevning ta’kidlashicha, respublika mustaqillikka erishgandan so‘ng biotexnologiyani rivojlantirish borasida salmoqli yutuqlarga erishdi. Bu iqlim o‘zgarishi, yerlarning degradatsiyasi, qishloq xo‘jaligi mahsuldorligini oshirish kabi dolzarb muammolarni hal qilish bilan chambarchas bog‘liq.

Genetik va uyali muhandislikka asoslangan zamonaviy biotexnologiya an'anaviy naslchilik uchun mavjud bo'lmagan muammolarni hal qilish imkonini beradi.

Qishloq xoʻjaligi fanlari doktori, professor Qurbonali Partoyev taʼkidlaganidek, anʼanaviy naslchilik katta vaqt sarfini talab qiladi va har doim ham kerakli belgilar kombinatsiyasini keltirib chiqaravermaydi. Bugungi kunda olimlar qurg'oqchilikka, haddan tashqari haroratga, kasalliklarga va zararkunandalarga chidamli navlarni yaratib, o'simliklarning genetik mexanizmlarini bevosita boshqarish imkoniyatiga ega.

Tojikiston Milliy fanlar akademiyasi qoshidagi o‘simliklar botanikasi, fiziologiyasi va genetikasi instituti bug‘doy va kartoshka hujayralarini yetishtirishning noyob texnologiyalarini ishlab chiqdi.in vitro, bu bizga eng qisqa vaqt ichida yuqori mahsuldor va stressga chidamli navlarni yaratish imkonini beradi.

“Tojikiston”, “Rasht”, “Fayzobod”, “Akademiya Nauk-1”, “Fayzi Istiklol” va boshqa kartoshkaning yangi navlari so‘nggi yutuqlarga erishdi. Bugungi kunda bu navlar mamlakatimiz kartoshka ekin maydonlarining 70 foizdan ortig‘ini tashkil etib, vodiylarda ham, tog‘li hududlarda ham muvaffaqiyatli yetishtirilmoqda.

Mahsulot sifatiga alohida e'tibor qaratiladi: ba'zi navlarda temir va yod miqdori ko'payadi, bu kamqonlik va qalqonsimon bez kasalliklarining oldini olishga yordam beradi. Shunday qilib, ilm-fan nafaqat hosildorlikni oshirishga, balki aholi salomatligini yaxshilashga ham hissa qo'shadi.

Akademiya olimlari o'simliklarning stressga chidamliligining molekulyar mexanizmlarini o'rganishni davom ettirmoqdalar – yuqori va past haroratlar, tuproq sho'rlanishi va og'ir metallarning ifloslanishi. Yangi skrining va naslchilik usullari istiqbolli genotiplarni tezroq aniqlash va global iqlim o‘zgarishi muammolariga moslashgan navlarni yaratish imkonini beradi.

Ilm-fan yutuqlarida Tojikiston Respublikasi Prezidenti Imomali Rahmonning e’tibori alohida o‘rin tutadi. Uning qo'llab-quvvatlashi va ilmiy tadqiqotlarni rag'batlantirishga qaratilgan davlat siyosati tufayli akademiya zarur resurslar va mablag'larni oladi.

Molekulyar biologiya va biotexnologiya Tojikiston qishloq xoʻjaligining barqaror rivojlanishi uchun mustahkam poydevor boʻlmoqda. Ular nafaqat qishloq xo‘jaligi ekinlari hosildorligini oshirish vositasi, balki oziq-ovqat xavfsizligini ta’minlash, aholi turmush darajasini oshirish, mamlakat ilmiy salohiyatini mustahkamlash yo‘li hisoblanadi.

Surat: ochiq manbalardan