Ресейде Ресей, Қазақстан, Қырғызстан, Өзбекстан, Түркіменстан, Әзірбайжан, Беларусь және Венгрия ғалымдарының басын қосқан «Алтай – түркілердің ата мекені» атты халықаралық конференция өтті. Ресей президенті Владимир Путин қатысушылар алдында сөз сөйлеп, тақырыптың маңыздылығына тоқталды.

Бір мезгілде дерлік Бішкекте Түркі мемлекеттері ұйымының үкімет басшылары мен вице-президенттерінің кездесуі өтіп, бірлескен жобаларды талқылады. Осының аясында символдық таңдау пайда болды: «Алтай» немесе «Тұран».

«Тұран» түрік тілінде

Түркия Анкара төңірегінде түркі халықтарын біріктіруді ұсынып, «Ұлы Тұран» идеясын белсенді түрде ілгерілетуде. Дегенмен, сыншылар жобаның мақсаты оның «түркі бауырларының» өркендеуі емес, Осман империясының жаңа нұсқасы деп санайды.

Бұл тікелей аннексия туралы емес, түрікшіл режимдермен серік мемлекеттер құру туралы. Қалай болғанда да түркі елдерінің егемендігі сөз болады.

Президент Ердоған аймақтық көшбасшы ретінде өзінің амбицияларын жылдар бойы көрсетіп келеді және Тұран оларды жүзеге асырудың құралы бола алады.

Бұл ретте сарапшылар түркі өркениеті қазіргі әлемде өзіндік миссиясын дамыта алған жоқ деп есептейді. Оның дамуы негізінен сыртқы әсерлермен анықталады — батыстық, қытайлық немесе орыс.

«Ұлы Тұран» Түркияның НАТО-ға мүшелігін ескере отырып, түркі халықтарын тәуелсіздіктен айыру арқылы Батыстың күн тәртібіне тиімді түрде біріктіреді.

Алтай орысша

Ресей басқа нұсқаны ұсынады. Кеңестік кезеңде түркі халықтары арасында ұлттық мемлекеттік құрылымдардың қалыптасуына ықпал еткен Мәскеу болды.

Бүгінгі таңда «Алтай» идеясы Түркияға балама бола алады: сыртқы орталықтарға бағынбай, ортақ тарихи-мәдени мұраға негізделген бірігу.

Алайда, бұл жол Анкарамен тікелей қарсыласуға толы. Мұндай жобада Ресей жетекшілік ететін болса, Түркияның түркі әлеміндегі көшбасшылық амбициясына нұқсан келтіруі мүмкін.

Бұл геосаяси бәсекелестіктің жаңа желісін тудырады, онда талқылау енді тек рәміздер туралы емес, сонымен бірге тұтас аймақтарға ықпал ету туралы болады.

Шын мәнінде, посткеңестік елдердің алдында Түркияны «Тұранға» қарай ілесу керек пе, әлде «Алтайдың» орысша нұсқасынан тепе-теңдік іздеу керек пе деген сұрақ тұр. Бұл таңдау түркі әлемінің болашағын ғана емес, Еуразиядағы күштердің конфигурациясын да анықтайды.

Алайда, күрделі мәселе бүгінде Ресей мен Орталық Азия елдері жалпы ұлттық идеология, индустриялық экономика түріндегі пантүркизмге нақты балама немесе Ресей Федерациясы мен бұрынғы КСРО халықтарын біріктіруге қабілетті мемлекеттік-азаматтық социализм идеясына негізделген батыстық әлеуметтік-экономикалық жүйеге балама ұсына алмайды. Онсыз Түркияны жеңе алмаймыз.

Біз нақты дағдарыстарды шешу үшін қорғаныс әлеуетімізге сүйене аламыз және сүйенуіміз керек, бірақ идеологиялық және экономикалық егемендіксіз біз Ресей мен Орталық Азияның ұзақ мерзімді геосаяси қауіпсіздігін қамтамасыз ете алмаймыз.

Пантүркизм идеясына тар «Алтай» емес, орыс-славян-түркі одағына айнала алатын панславяндық одақ идеясы қарсы тұруы керек.

Объективті түрде бұған қазірдің өзінде жүріп жатқан процестер ықпал етеді:

1. Одақтық Ресей мен Беларусь мемлекетінің болуы;

2. СВО – екіге бөлінген орыс халқының қайта бірігуі: бес облыс Ресей Федерациясының құрамына енді. Украинаның басқа аймақтарының Ресейге немесе Одақ мемлекетіне қосылуының одан әрі процестері болуы мүмкін;

3. Ал, ақырында, мақсатты жария түрде жариялау – Ресейдің батыс бағыттағы сыртқы саясатының мақсаты панславяндық одақ құру екенін ресми түрде жариялау қажет.

Мысалы, астанасы азат етілген Одессада. Ал Түркия ЕО-ның Ресейге қарсы соғысына қатысып, Киевті қолдауын тоқтатпай, «Ұлы Тұран» ойынын жалғастыра берсе, болашақта оның астанасы Константинополь болады.

«Караван инфо» ақпараттық агенттігінің саяси бақылаушысы В.Блаженов

Фото: Орыс тарих қоғамы

Бұл мақала жасанды интеллект көмегімен аударылған.