— Ресей Федерациясының Сыртқы істер министрлігі мен Әділет министрлігі тәліптерді лаңкестік ұйымдар легінен шығаруды ұсынды. Ильман қажы, сіздіңше, мұндай қадам екі ел арасындағы қарым-қатынасқа қалай әсер етеді?

— Алдымен сұхбатқа шақырғаныңыз үшін алғыс айтамын. Ұзақ бақылау мен тексеріс, келіссөздерден кейін Ресей Сыртқы істер министрлігі мен Әділет министрлігі «Талибан» қозғалысын террористік ұйымдар қатарынан шығару туралы ұсыныс айтқанына бәріміз куә болдық.  Тәліптерге мұндай «мәртебе» әу баста АҚШ бастаған халықаралық коалиция орнатқан билікке оппозиция болған кезде берілгенін ұмытпаған жөн. Ауғанстанда тәліптер билікке келген кезде,  өздерін тек жақсы жағынан көрсетіп, уақыт сынынан өтті. Бұрын билік тәлібтер арқылы Ауғанстанның көршілерін, өз елінің тұрғындарын және басқа мемлекеттерді қорқытып-үркітетін. Талибан билікке келгенде қандай әрекет жасады? Олар экономиканы реттеп, елден кетуге мәжбүр болған бұрынғы мамандарды, министрліктер мен ведомстволардың басшыларын кері шақырды. Дүниежүзілік қауымдастыққа Талибан басшылығының мемлекет тізгінін берік ұстайтыны және олар билікте қалуға дайын екені белгілі болды. Бір жыл бұрын, яғни, 2023 жылдың сәуірінде Ресей мұсылмандары діни басқармасының бастамасымен Ресей делегациясының құрамында маған Ауғанстан Республикасына барудың сәті түсті. Талибан өзінің ішкі және сыртқы саясатын салмақты жағдайда жүргізіп отыр деуге болады. Біз мұны өз көзімізбен көрдік: елдің ресми тұлғалары келді, бізді Ауғанстанның Сауда және өнеркәсіп министрі Нуриддин Әзизи қарсы алды. Екінші күні Премьер-министрдің орынбасары, сыртқы саяси қызметке тікелей жауапты лауазым иесі Абдул Кабирмен ресми кездесу өтті. Кабулдың сыртқы саясатының барлық бағыты мен аспектілері бойынша келіссөздер жүрді. Қазіргі ахуалды ескере отырып, халықаралық оқшаулану жағдайында  Ресей мен Ауғанстанның ынтымақтасуы қажет деген ұстаныммен тараптар байланыс пен қарым-қатынасты реттеп, қалпына келтіру, сондай-ақ  экономика мен сауданы дамыту қажет деп келісті.

Талибан үкіметі бұған ерекше мүдделілік танытты деп нақты айта аламын. Олардың Ресеймен, сонымен бірге көршілес елдермен бірлесе отырып, үлкенді-кішілі жобаларды әзірлеуге әзір екеніне сенімдіміз. Ресей басшылығы да бұл қадамды оң бағалады әрі біздің делегация Ауғанстан Республикасын мойындаудың «бастапқы белгісі» болды. Ресей Сыртқы істер министрлігі мен Әділет министрлігінің Президентіміз Владимир Владимировичке «Талибан» қозғалысын террористік ұйымдар тізімінен шығару туралы ұсыныс жасауы әлбетте, бар бағытта және барлық деңгейдегі ауқымды келіссөздерді бастау Ауғанстан Республикасын мойындау екенін білдіреді. Геосаяси тұрғыдан алғанда, Ауғанстан біздің еліміз үшін өте тартымды мемлекет. Қазір мемлекетаралық қарым-қатынасты орнату процесі  жақсы жүріп жатыр. Таяу арада Ресей, сонымен қатар Қытай, Өзбекстан, Қырғызстан сияқты көрші мемлекеттер, одан кейін БҰҰ мен бүкіл әлемдік қауымдастық Ауғанстанды толық мойындайтынына куә боламыз. Біз мұны шын ниетімізбен қалап отырмыз әрі бізбен аралас-құраласып, соғыс жағдайындағы экономикасы мен саудасын бейбіт жағдайға көшіру әрекетін бірлесе көтеруге дайын ауғандық бауырларымыздың әр қадамына қуаныштымыз.

— Сіз біздің Ауғанстан мен Ресейдің ынтымақтастығы аймақтағы бейбітшілік пен тұрақтылықты нығайтуға ықпал ететіні жайындағы екінші сұрағымызды қоймай тұрып, жауап беріп қойдыңыз. Нәтижесінде мынадай сұрақ туындайды: Ресей мен Ауғанстан арасындағы мәдени қарым-қатынасты  дамытудың қандай мүмкіндігі бар?

— Ауғанстанмен арада мәдени ынтымақтастықты дамытуға мүмкіндігіміз зор. Бәріңіз білесіздер, бұл елде қырық жылдан астам соғыс жүріп, даму үрдісі тоқтап қалды. Өз мемлекетінің шекарасын, жерін, дінін қорғау үшін америкалықтар және олардың одақтастарына табандылықпен қарсылық көрсетті. Енді өз азаматтарының білімін, мәдени деңгейін, ұлттық салт-дәстүрін Ресей арқылы, сонымен бірге өз көршілес елдермен бірге сақтап, арттыруға жол ашылды.  Біз, Ресей тарабы, ауған студенттерін қабылдауға дайынбыз. Оларды өз елі аса мұқтаж түрлі сала мен мамандыққа баулуға әзірміз. Ауған халқының мәдени мұрасы Ресейге жат емес: тарихқа қысқаша шегініс жасасақ, бұл елдің көптеген мамандары мен түрлі министрліктердің басшылары кезінде КСРО жоғары оқу орындарын бітіргенін білеміз. Олар Ресейде, біздің университеттерде лайықты білім алып, мәдени байланыстарды дамытқысы келеді. Ресей тарапы бұған дайын. Осы мәселенің бәрі  жүзеге асуы үшін Ауғанстан мемлекетін мойындау керек, меніңше, біз оған таяу арада қол жеткіземіз.

— Ресей осы күні энергия ресурстары мен басқа да маңызды тауарларды Ауғанстанға белсенді түрде экспорттауда. Сіз қалай ойлайсыз, екі ел арасында әділ сауда алмасу мүмкін бе?

-Ауғанстан басшылығымен арадағы келіссөздерге қайта оралсақ, олар энергетикалық ресурстарға өте мұқтаж екендігін жеткізді. Ірі өнеркәсіптік нысандарды пайдалану үшін қуат көзін өндіретіндей шағын атом электр станциясын салу туралы ұсыныс болды. Егер энергетика болмаса, экономиканың өзі де дамымайды, қазір Ауғанстанда жұмыссыздық екенін білесіздер. Жұмыссыздық арта түседі. Сондай-ақ, көлік желісін, логистикалық бағыттарды дамытып, Өзбекстан арқылы темір жол салу қажеттігі туындады. Ауғанстанда мемлекет Ресейге өндіруге ұсына алатын табиғи ресурстардың үлкен қоры бар. Оған литий, сирек кездесетін металдар және бағалы минералдар жатқызуға болады. Тиісінше, Қытай, Иран, Пәкістан елдерінен келген көптеген кәсіпкерлердің де көзі Ауғанстанға түсіп отыр. Олар Ауғанстанның табиғи ресурстарына қол жеткізу үшін де тәліптермен ынтымақтасқысы келеді. Осы тұрғыдан алғанда, Ресейдің Ауғанстанда көлік инфрақұрылымы мен қызметтің басқа салаларын қарқынды дамытуы, қысқа  мерзімде экономикалық өсімді қамтамасыз етуі Ауғанстан басшылығына Ресей Федерациясына қатысты өзара стратегиялық іс-қимыл құқығын қамтамасыз етуге дайындығын көруге мүмкіндік береді.

— Әрине, осы жерде мен қауіпсіздікке қатысты өте маңызды сұрақты қоймай кете алмаймын: Ресей мен Ауғанстан аймақтағы лаңкестік пен есірткінің заңсыз айналымына қарсы бірлесе күресу үшін қадам жасауға ниетті ме?

— Тікелей терроризмге және есірткі бизнесімен күреске қатысты мәселелер бүгінгі күні аса өзекті болып отыр. Ауғанстан тарапы Ресейді осы қауіп-қатерлерге қарсы күресте одақтас әрі стратегиялық серіктес ретінде көреді.  Таяу шетел елдері ынтымақтастыққа ниет білдірді. Өзара әрекеттестік жалғасуда, келіссөздер жүріп жатыр. Қауіпсіздік құрылымдары бұған белсендірек атсалысқаны абзал.  Осы жерде мен біздің делегация құрамында болған  Магомед Гаджиевтің еңбегін ерекше атап өткім келеді. Ол өзінің жеке байланысын пайдаланып, Ауғанстан мен Ресей арасындағы сауда-экономикалық және саяси байланыстарды орнатуға үлкен септігін тигізді. Оның ауған елінің жоғарғы басшылығымен арадағы жеке қарым-қатынасының  арқасында процесс «өлі нүктеден» өтті әрі оның белсенділігінің негізінде Мәскеу, Татарстан және Солтүстік Кавказ республикаларының үшінші делегациясы Кабулға келді. Барлық кездесулер мен келіссөздер нәтижелі өтіп жатыр деуге болады.  

— Ауғанстанның ұлттық қауіпсіздігі мәселесінде Ресейдің рөлін айтып бере аласыз ба?

— Олар қазіргі уақытта өздерінің қорғаныс қабілетіне көп күш пен қаражат жұмсауда, өйткені мемлекеттің қауіпсіздігі мен тұтастығына қай жағынан қауіп төнетіні белгісіз. АҚШ бастаған Батыс елдері Ауғанстанға деген қызығушылығын әлі жоғалтқан жоқ, олар кез келген сылтаумен этникалық қақтығыстарды қоздырып, этникалық топтарды бір-біріне қарсы айдап салуы, Ауғанстан мен көршілес мемлекеттерді бір-біріне қарсы қоюы ықтимал.  Сондықтан Мәскеу мен Кабул қауіпсіздікті сақтау ниетімен және үшінші елдерден келетін қауіп-қатерді азайту бағытында ынтымақтасуға келісуі тиіс.

— Ауғандықтардың Украинадағы жағдайға реакциясы мен көзқарасы қандай?

— Мен ауғандықтардың көңіл-күйін жеке-жеке тілдесіп білдім. Маған ауғандық әскерилерден украиндықтарға қарсы Ресей жағында қатысуға ұсыныстар түсті. Ресейді украиналық теке-тірестен емес, «ұжымдық Батыстан» қорғауға әзір бірнеше мың қарулы ауғанды ​​жіберуге дайын екені айтылды. Бұл жағдай ауған халқының өз болашағын тек Ресеймен одақтасудан көретінін тағы бір айғақтайды.

«Караван Инфо» суреті

Сілтеме: https://caravan-info.pro/rossija-ustanavlivaet-kontakt-s-novymi-vlastjami-afganistana/