Ауғанстандағы дағдарыстың ұзақ мерзімді және тиімді шешімін таппау және оның аймақтық және жаһандық бейбітшілік пен қауіпсіздікке әсері бұл мәселедегі әлсіз ұстанымның және Шанхай сияқты платформаларда қабылданған шаралардың тиімсіздігінің дәлелі.

Жақында Қытайдың Тяньцзинь қаласында өткен Шанхай Ынтымақтастық Ұйымына (ШЫҰ) мүше-мемлекеттер басшылары кеңесінің қорытынды декларациясында тәуелсіз, бейтарап және лаңкестіктен ада Ауғанстан құру қажеттігі атап өтілді.

Ел басшылары Ауғанстанда инклюзивті үкімет құрудың және есірткі өндірісі мен заңсыз айналымына қарсы тұрудың маңыздылығын атап өтті.

Пәкістан премьер-министрі Шахбаз Шариф бейбіт және тұрақты Ауғанстанның аймақ үшін өте маңызды екенін айтты.

Сондай-ақ Қазақстан Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев өз елінің терроризмге, сепаратизмге және діни экстремизмге қарсы күресте ШЫҰ-ның бірлескен күш-жігерін аса маңызды әрі өзекті деп санайтынын атап өтті.
Бұл әр түрлі деңгейдегі Шанхай саммиттерінің осы уақытқа дейін ауған дағдарысын шешуге және трансұлттық лаңкестік ықпалы мен есірткі тасымалының өсуінен туындайтын қауіптерге қарсы тұрудың тұрақты және тиімді шешімін таба алмағанын білдіреді.

Сонымен қатар, Ауғанстан соңғы жылдары Шанхай саммиттерінде үнемі назар аударып келеді және осы саммиттердің қорытынды мәлімдемелерінде ауған дағдарысы мен оның салдары туралы айтылды.

Бұл сәтсіздіктің бір себебі осы аймақтық ұйымға мүше мемлекеттердің мүдделерінің қайшы келуі мен әртүрлі тенденциялары болуы мүмкін. Бұл мәселе ұйым мүшелерінің Ауғанстан дағдарысы бойынша жан-жақты ортақ пікірге келуіне кедергі келтіріп, нәтижесінде сол елдегі жағдай туғызған қауіпсіздік және экономикалық дағдарыстарды еңсерудің тиімді шешімі ұсынылмады.

Мысалы, Шанхай Ынтымақтастық Ұйымының негізгі мүшелері болып саналатын Пәкістан мен Үндістан сияқты елдер Ауғанстан мен оның саяси егемендігіне қатысты бұрын да, қазір де әртүрлі көзқарастар мен мүдделер ұстанған.

Бір кездері Талибанның негізгі қолдаушысы болып саналған және топтың билікке келуіне маңызды рөл атқарған Пәкістан қазір өзін Талибан әрекет еткен Ауғанстанда тамыры бар терроризмнің құрбаны деп санайды. Осы себепті Исламабадтың Ауғанстандағы Талибан билеуші топтарымен қарым-қатынасы өте шиеленісе түсті. Талибан билікке келгеннен кейін Пәкістандағы қауіпсіздік жағдайының нашарлауын және пәкістандық шенеуніктердің Талибан үкіметін Пәкістанға қарсы лаңкестік топтарға қолдау көрсетті деп тікелей айыптауын ескере отырып, Пәкістан бұрынғы ұстанымдарына қарамастан, қазір Ауғанстандағы лаңкестікке қарсы әрекет етуде.

Екінші жағынан, бұрын Пәкістан қолдайтын Талибанға үзілді-кесілді қарсы болған және бұл топтың билікке келуін Ауғанстандағы және аймақтағы стратегиялық мүдделеріне стратегиялық қауіп деп санаған Үндістан қазір Талибанның аймақтағы негізгі одақтастарының бірі ретінде қалыптасып келе жатқан сияқты. Кейбір сарапшылардың пікірінше, Пәкістан мен Талибан арасындағы шиеленістің басты себептерінің бірі — Кабул мен Нью-Дели арасындағы тығыз байланыс.

Пәкістан сондай-ақ Үндістан мен Ауғанстандағы қазіргі үкіметті Пәкістанға қарсы топтарға, соның ішінде Техрик-е-Талибан Пәкістаны (ТТП)* мен Белуджистан азат ету армиясын* бірлесіп қолдады деп айыптайды. Рас болса, бұл айыптау лаңкестікке аймақтық қолдау көрсетудегі стратегиялық теңдеулердің толық өзгергенін көрсетеді. Пәкістан Үндістанға қарсы қолданған лаңкестік тактикасын қазір Үндістан Пәкістанға қарсы қолдануда.

ШЫҰ-ға мүше елдердің талибандар кезінде Ауғанстандағы жағдайға қатысты қайшылықты мүдделер мен ұстанымдар мен алаңдаушылықтар тек Үндістан мен Пәкістанмен шектелмейді; Ұйымға мүше кейбір басқа елдер де осындай проблемаларға тап болып отыр.

«Талибан» қозғалысының күшеюінен кейін Ауғанстандағы қауіпсіздік дағдарысының шиеленісуіне және топ қолдайтын трансұлттық лаңкестік топтардың өсуіне байланысты Шанхай Ынтымақтастық Ұйымының алдында үлкен міндет тұр: ұйым қауіпсіздікке, аймақтық бейбітшілік пен тұрақтылыққа ең үлкен қатермен күресуге мүмкіндік беретін шешім табуы керек.

* — Кейбір елдерде тыйым салынған ұйымдар.

Ауғанстандық тәуелсіз саясаттанушы.

Фото: ашық дереккөздер

Бұл мақала жасанды интеллект көмегімен аударылған