БУУнун Коопсуздук Кеңеши жекшембиде Ирандын өтүнүчү менен өлкөнүн өзөктүк объектилерине жасалган соңку соккуларга байланыштуу чукул жыйынга чогулду. Жыйында сөз сүйлөгөн БУУнун баш катчысы Антониу Гутерриш АКШнын Ирандын өзөктүк объектилерин бомбалоосу аймак үчүн «коркунучтуу бурулуш» болгонун белгиледи.

Гутерриш дагы бир жолу Жакынкы Чыгыштагы ар кандай аскерий эскалацияны айыптап, “жооп соккуларынын циклине түшүп калуу” коркунучун эскертти. "Мунун алдын алуу үчүн дипломатия үстөмдүк кылышы керек" деди баш катчы.

Йенча белгилегендей, Иран парламенти дүйнөлүк энергия транзитинин негизги деңиз жолу болгон Ормуз кысыгын жабуу чараларын бир добуштан колдогон. Бул маселе боюнча акыркы чечимди Ирандын Улуттук коопсуздук боюнча жогорку кеңеши чыгарышы керек.

"Мен бардык мамлекеттердин деңизде навигацияга байланыштуу эл аралык укук боюнча укуктары менен милдеттерин эске салам", – деди Башкы катчынын жардамчысы.

"Коопсуз деңиз навигациясы кепилдениши керек", – деп баса белгиледи БУУнун башчысы.

Гутерриш согуштук аракеттерди токтоосуз токтотууга жана Ирандын өзөктүк программасы боюнча сүйлөшүүлөрдү кайра баштоого чакырды. Анын айтымында, Иран өзөктүк куралды жайылтпоо келишимин аткарышы керек жана БУУнун бардык мүчө-мамлекеттери Устав жана эл аралык мыйзамдар, анын ичинде эл аралык гуманитардык укук боюнча өз милдеттерине ылайык иш кылышы керек.

"Бизге ишенимдүү, ар тараптуу жана текшериле турган чечим керек – ишенимди калыбына келтирүүчү – МАГАТЭнин инспекторлору үчүн толук мүмкүнчүлүк", – деди башкы катчы.

"Биз катуу тандоо алдында турабыз. Бир жол кеңири согушка алып барат… экинчи жол деэскалацияга, дипломатияга жана диалогго алып барат. Биз кайсы жол туура экенин билебиз", – деп жыйынтыктады ал.

МАГАТЭнин башчысы Ирандын негизги өзөктүк мекемесиндеги кырдаалга токтолду

МАГАТЭнин башчысы Рафаэль Мариано Гросси Коопсуздук Кеңешинде видеобайланыш аркылуу сүйлөп жатып, Фордо шаарына жакын жердеги Ирандын уранды байытуу боюнча негизги объекти болгон Фордо объектисинде кратерлер көрүнгөнүн айтты. Бул Кошмо Штаттардын тешип өтүүчү ок-дарыларды колдонуп жатканын көрсөтүп турат, деди МАГАТЭнин башчысы.

"Учурда эч ким, анын ичинде МАГАТЭ Фордодогу жер астындагы зыянды баалоого мүмкүнчүлүгү жок" деди Гросси.

"МАГАТЭнин инспекторлору Иранда жана алар өз милдеттерин аткарышы керек. Бул согуштук аракеттерди токтотууну талап кылат. Бул үчүн Иран керектүү коопсуздук шарттарында командаларды объекттерге киргизе алат", – деп кошумчалады ал.

МАГАТЭнин башчысы өзөктүк объектилерге кол салуу болбошу керектигин дагы бир жолу кайталады, анткени алар чабуулга дуушар болгон өлкөнүн ичинде да, анын чегинен тышкары жерлерде да радиоактивдүү заттардын чыгышына жана масштабдуу кесепеттерге алып келиши мүмкүн.

"Келгиле, ядролук куралды жайылтпоо режиминин бузулушуна жол бербейли. Жеке позицияларга жана көз караштарга карабастан, бир нерсе анык, бул жөнөкөй чындык: эгер дүйнө жүзү боюнча көбүрөөк мамлекеттердин өзөктүк куралы көбүрөөк болсо, биз мындан да коопсуз боло албайбыз", – деди Гросси.

Улуу Британия: Иран МАГАТЭ менен кызматташуусу керек

Британ тышкы иштер министри бүгүн ирандык кесиптеши, ошондой эле немис жана француз өнөктөштөрү менен жолугуп, Иранды дипломатияга кайтууга үндөдү, деп билдирди элчи Барбара Вудворд.

"Менин премьер-министрим ачык айтты: Иран сабырдуулугун көрсөтүп, бардык тараптар сүйлөшүү үстөлүнө кайтып келип, мындан аркы эскалацияны токтотуп, кризисти токтото турган дипломатиялык чечимди табышы керек. Мындай келишимге жетишүү бардык тараптардын кызыкчылыгында", – деди Улуу Британиянын элчиси Вудворд.

Ал Иранды Атомдук энергия боюнча эл аралык агенттик менен толук кызматташууга чакырды: “МАГАТЭ жана өзөктүк куралды жайылтпоо келишими эл аралык коопсуздуктун негизги түркүктөрү болуп саналат”.

Франция Иранды жооп чаралардан сактануусун эскертти

Франциянын өкүлү бардык тараптарды максималдуу сабырдуулукка жана эскалациянын ар кандай коркунучуна жол бербөөгө чакырды.

«Биз өзгөчө Иранды ар кандай жооп кайтаруу аракеттеринен алыс болууга, өзөктүк куралдын күчөшүн токтотууга жана дипломатияны тандоого чакырабыз», – деди ал.

Дипломат бүгүн Франциянын президенти менен Ирандын президентинин ортосунда болгон сүйлөшүү тууралуу билдирди.

Франциянын өкүлү Ирандын өзөктүк куралга ээ боло албастыгын баса белгилеп, бул Израилдин жана аймактын коопсуздугуна, ошондой эле эл аралык ядролук куралды жайылтпоо архитектурасына коркунуч туудурарын айтты.

Орусия "Израил менен АКШнын агрессивдүү аракеттерин токтоосуз токтотууга" чакырды.

Орусиянын БУУдагы туруктуу өкүлү Василий Небензя “Израиль менен АКШнын агрессивдүү аракеттерин токтоосуз токтотууга, бардык тараптан сабырдуулукка, кырдаалды эл аралык дипломатиянын жана сүйлөшүү процессине кайтууга” чакырды.

Ошол эле учурда ал “жалгыз чакыруулар” жетишсиз экенин жана Коопсуздук Кеңеши “МАГАТЭнин кепилдиктери астында Ирандын тынчтык максаттагы өзөктүк инфраструктура объектилерине сокку урууларды кабыл алынгыс кыла турган” жамааттык чечимди иштеп чыгуусу керектигин кошумчалады.

Небензя билдиргендей, Орусия, Кытай жана Пакистан жекшемби күнү эртең менен ок атышууну токтоосуз токтотууга жана Ирандын өзөктүк программасын дипломатиялык жол менен чечүүгө чакырган резолюциянын долбоорун даярдап, таратышты. Ал Коопсуздук кеңешинин бардык мүчөлөрүн документти тез арада колдоого чакырды.

АКШ: Биздин операция глобалдык туруксуздуктун булагына каршы багытталган

АКШнын БУУдагы элчисинин милдетин аткаруучу Дороти Ши Иранды "терроризмдин демөөрчүсү" деп атап, АКШнын аскерий соккулары Ирандан келген өзөктүк коркунучту жок кылууну максат кылды.

"Бул операция узак убакыттан бери келе жаткан, бирок тездик менен өсүп жаткан глобалдык туруксуздуктун булагын жоюуга жана биздин союздашыбыз Израилге БУУнун Уставы боюнча жамааттык өзүн-өзү коргоого мүнөздүү укугубузду ишке ашырууга көмөк көрсөтүүгө багытталган" деди Ши.

«АКШ өнөктөшүбүздү жана өз жарандарыбызды жана кызыкчылыктарыбызды коргоо үчүн чечкиндүү иш-аракет кылууга убакыт жетти.[…]Президент Трамп айткандай, Ирандын америкалыктарга же америкалык базаларга тике же кыйыр кол салуусу кыйратуучу жоопко тартылат», – деп кошумчалады ал.