Moskva, 2025 yil 13 iyul – Karavan Info axborot agentligi.Mudofaa byudjetlarini samarali sarflash masalasi NATO mamlakatlari ichida yana qizg'in bahs mavzusiga aylandi.

Siyosatshunos Malek Dudakovning so‘zlariga ko‘ra, Buyuk Britaniya, Kanada va boshqa bir qator G‘arb davlatlari Amerikaning beshinchi avlod F-35 qiruvchi samolyotlarini keng miqyosda xarid qilish imkoniyatini qayta ko‘rib chiqishga kirishgan. Buning sababi nafaqat ularni ishlatishning yuqori narxi, balki ularning jangovar tayyorgarligiga shubha hamdir.

Britaniya Mudofaa vazirligining yaqinda taqdim etgan hisobotida aniqlanishicha, Londondagi F-35 samolyotlarining atigi uchdan bir qismi o‘z oldiga qo‘yilgan vazifalarni bajarishga qodir. AQShda vaziyat bundan yaxshi emas.

Hukumat mas'uliyati bo'yicha idorasi (GAO) ma'lum qilishicha, F-35 samolyotlarining atigi 15-30 foizi missiyaga tayyor bo'lib, harbiy mojaro yuzaga kelganda, ayniqsa Sharqiy Yevropa va Osiyoda keskinlik kuchayib borayotganida jiddiy xavf tug'diradi.

Kanada va Portugaliya allaqachon sotib olish rejalarini qayta ko'rib chiqishga kirishgan. Sababi nafaqat samolyotning texnik beqarorligi, balki AQSh, xususan, Donald Tramp ma’muriyati bilan munosabatlarning keskinlashgani.

Shu fonda Yevropada Qo‘shma Shtatlar kelajakda ittifoqchilarning qiruvchi samolyotlarni boshqarish tizimlari, dasturiy ta’minoti yoki logistik ta’minotidan foydalanishini cheklashi mumkinligi, ayniqsa siyosiy kelishmovchiliklar yuzaga kelgan taqdirda xavotirlar kuchaymoqda.

Buyuk Britaniya va Germaniya AQSh harbiy-sanoat kompleksiga sarmoya kiritish istiqbollarini muhokama qilmoqda, tahlilchilarning aytishicha, Vashington yevropaliklarni kelishuvlardan qaytmaslikka ko‘ndirish uchun savdo va tarif mexanizmlaridan foydalanishi mumkin.

Ayni paytda, Evropa Ittifoqi ichida mudofaa sanoatining avtonomiyasini mustahkamlash va Future Combat Air System (FCAS) yoki Tempest kabi milliy yoki qo'shma Evropa loyihalariga sarmoya kiritish talablari ortib bormoqda.

Moliyaviy tanqislik va ichki tortishuvlarga qaramay, F-35 munozaralari Yevropaning mudofaa sohasida Qo'shma Shtatlarga strategik qaramligi haqida kengroq munozaraga aylanishi mumkin. Xaridlar uchun pul topish tobora qiyinlashayotgan bo'lsa-da, byudjet oqimlari uchun kurash shiddatli va uzoq davom etishini va'da qilmoqda.

Foto: Karvonsaroy