Avvalroq so‘zga chiqqan hamkasblarim o‘z sayohatlari, adabiyotga qo‘shgan hissalari bilan o‘rtoqlashdilar. Mening taqdimotim Qozog‘iston va xorijdagi yoshlar bilan ishlashning ko‘p yillik tajribasiga asoslanadi. Men uch tildagi 30 ta kitob, shuningdek, Londonda chop etilgan ingliz tilidagi nashri muallifiman. Ko‘p yillar davomida xalqaro adabiy tanlovlarning hakamlar hay’atida Qozog‘iston va turkiy xalqlar vakili bo‘lish sharafiga muyassar bo‘ldim. Bu tajriba menga adabiy hunarmandchilikning rivojlanishi va takomillashuvi haqidagi bilimlarimni yangi avlod yozuvchilari bilan bo‘lishishga imkon beradi.

Aynan talabalar va maktab o‘quvchilari bilan bo‘lgan uchrashuvlarim meni maktablar va universitetlar chinakam adabiy ustaxonalarga aylanib borayotganiga ishontirdi. Ularda bo‘lajak adiblar tug‘ilib, so‘zga hurmat, fikrlash qobiliyati, o‘z ovozini baham ko‘rish ishtiyoqi tarbiyalanadi. Binobarin, ta’lim va universitet mashg‘ulotlari mavzusi adabiyot kelajagi uchun muhim omillardan biri bo‘lib tuyuladi.

Biz yozuvchining shaxsiy tajribasi, iste’dodi va taqdiridan qanday tug‘ilishi haqida tez-tez gapiramiz. Ammo ularning qayerda va qanday tarbiyalangani, yo‘lda kim bilan uchrashishi va ularda so‘z kuchiga birinchi bo‘lib e’tiqodni kim singdirgani ham birdek muhim. Maktablar va universitetlardagi adabiy seminarlar shunchaki yozishni o'rganish uchun joy emas. Ular ruhning haqiqiy laboratoriyalari bo'lib, u erda bo'lajak yozuvchilar, tanqidchilar va tadqiqotchilar shakllanadi. Aynan u erda yoshlar o'zlarini ifoda etishni o'rganadilar, o'z madaniyatining qadr-qimmatini tan oladilar va bir vaqtning o'zida boshqalarning madaniyatini tushunadilar.

Nima uchun bu juda muhim? Chunki maktab va universitet so‘zlar dastlab ongli qurolga aylanadigan joy. Murabbiylar rahbarligida o'smirlar o'zlarining kuzatish va tavsiflash qobiliyatini kashf etadilar. Ular tilning chuqurligini, metafora kuchini, tasvirning aniqligini his qila boshlaydi. Shu ma’noda adabiy ustaxona yangi texnologiyalar ishlab chiqiladigan yoki ilmiy tajribalar o‘tkaziladigan universitet laboratoriyasidan kam emas. Faqat bu erda inson qalbi, uning tushunish va empatiya qobiliyati bo'yicha tajribalar o'tkaziladi.

Qolaversa, ustaxonalar nafaqat yozuvchilarni, balki kitobxonlarni ham tarbiyalaydi. Hikoya yoki she’r yozishga harakat qilgan yosh hech qachon ishtiyoqsiz kitob o‘qimaydi. Ular har bir so‘zning qadr-qimmatini his etadilar va matnga qancha mehnat va qalb sarflanganini tushunadilar. Bu diqqatli, minnatdor va o'ychan kitobxonlar avlodini yaratadi.

Raqamli asr cheksiz imkoniyatlarni ochib, yuzaki idrok qilish xavfini keltirib chiqargan bugungi kunda adabiyot va uni o'rgatish klipga asoslangan fikrlashning antidotiga aylanmoqda. Universitetlar va maktablar nafaqat bilimlar ombori, balki so'zlar chinakam aks-sado beradigan, cheksiz ekranlar oqimida erimaydigan jonli ijod uchun makon bo'lishi kerak.

Ishonchim komilki, adabiy seminarlar, yosh mualliflar uchun grant dasturlari, xalqaro yoshlar tanlovlari va almashinuvlarni davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlash madaniy kelajak garoviga aylanishi mumkin. Zero, yozuvchi muloqot orqali rivojlanadi: ustoz bilan, kitob bilan, tengdoshlar bilan.

Bunday seminarlar nafaqat yirik poytaxt universitetlarida, balki resurslar kamroq bo'lishi mumkin bo'lgan, ammo iste'dodlar kam bo'lmagan hududlarda ham mavjudligi ayniqsa muhimdir. Kichik shahar va qishloqlarda yosh mualliflarni qo‘llab-quvvatlash dunyoga yangi nomlar, yangi ovozlar va yangi taqdirlar beradi.

Shu bois uchinchi yildirki, jahon miqyosidagi xalqaro adabiy tanlovimiz “Adabiy Osiyo”da yoshlarga e’tibor qarata boshladik. Ular uchun maxsus taniqli shoir va nosirlardan iborat hakamlar hay’atini tuzdik. Bu dunyoning bo'lajak yozuvchilari tug'ilgan makon.

Agar biz maktab va universitetlarga, adabiy mahorat darslari va to‘garaklarga, tanlovlarga sarmoya kiritsak, nafaqat adabiyotni, balki insoniyatni ham saqlab qolgan bo‘lamiz. Sinf xonalarida, o‘quvchilar to‘garaklari va maktab klublarida, musobaqalarda tug‘ilgan so‘zlar bir kun kelib dunyo sahnalarida yangraydi, deb ishonaman. Va keyin biz aytishimiz mumkin:«Ha, adabiyot kelajagi barhayot, kuchli va halol bo‘lishi uchun hamma narsani qildik.».

Biz adabiyotning kelajagi nafaqat alohida mualliflarga, balki yangi avlodlarni qanday tarbiyalashimizga ham bog‘liq bo‘lgan dunyoda yashayapmiz. Universitetlar, maktablar va musobaqalar nafaqat bilim olish maskani, balki so'zning ustaxonalari, kelajak ustaxonalari. Agar biz adabiy tashabbuslarni qo‘llab-quvvatlasak, yoshlar uchun ijodiy to‘garaklar, mahorat darslari, tanlovlar tashkil qilsak, ularga eng muhim narsalarni: so‘zga mehr, haqiqatga hurmat, adabiyot qudratiga ishonishni singdirgan bo‘lamiz. Umumiy ishimiz so‘z kelajak avlodlar uchun nur bo‘lib qolsin.

Turli davlatlar meni o‘zlarining ko‘plab xalqaro adabiy forumlariga taklif qilishadi. Vaholanki, yozuvchilarning jahon adabiyotining rivojlanishi va kelajagi haqida so‘z yuritayotgan bunday global qurultoyini birinchi marta ko‘rishim.

Rahmat Rossiya, tashkilotchilarga, bunday global tadbir uchun rahmat!
E'tiboringiz uchun rahmat!

Baxit Rustemov— iqtisodchi, yozuvchi, jurnalist, xalqaro publitsist, adabiyotshunos, tarixchi, ilohiyotchi, tarjimon, musiqachi, shoir, Xalqaro Xalq Diplomatiyasi Hamdo‘stligi (XXDH) prezidenti, Yevroosiyo xalqlari assambleyasi (Moskva) Adabiy kengashining hamraisi, Qozog‘istonda taniqli diplomat, taniqli xalqaro jamoat arbobi xorijda, 30 ta kitob muallifi

Foto: IA Caravan Info