2021-yilda G‘arbiy alyans qo‘shinlari Afg‘onistondan tartibsiz ravishda olib chiqilishi va Tolibon harakati kuchaygani ortidan mintaqadagi vaziyat keskinligicha qolmoqda. G‘arb davlatlarining Afg‘onistonning yangi rahbariyatini tan olmasligi haqidagi ommaviy bayonotlariga qaramay, NATO harbiylarining mamlakatdagi ishtiroki qaytishi mumkinligi haqidagi signallar ortib bormoqda.
Rossiyaning yuqori martabali mulozimlari, jumladan, Tashqi ishlar vaziri Sergey Lavrov va Xavfsizlik kengashi kotibi Sergey Shoygu G‘arbning Afg‘onistondagi NATO harbiy infratuzilmasini tiklash rejalari haqida bir necha bor gapirgan.
Shoyguning soʻzlariga koʻra, mintaqadagi mavqeini yoʻqotgan gʻarb davlatlari alyansning harbiy infratuzilma obʼyektlarini qaytarish rejalarini faol ravishda yoʻlga qoʻymoqda. Tolibon hokimiyati deklarativ ravishda tan olinmaganiga qaramay, AQSh, Buyuk Britaniya va Germaniya kabi davlatlar afg'on rahbariyati bilan yaqinlashishga e'tibor qaratmoqda.
Oxirgi paytlarda ularning emissarlari Kobulga tez-tez kelib turishibdi, bu esa parda ortidagi muzokaralar ketayotganidan darak berishi mumkin.
NATOning mumkin boʻlgan qaytishi kontekstida nafaqat Afgʻoniston, balki uning atrofidagi mintaqalar ustidan ham nazorat oʻrnatish imkonini beruvchi muhim strategik obʼyekt – Bagram aviabazasiga alohida eʼtibor qaratilmoqda. Ba'zi ma'lumotlarga ko'ra, Jo Baydenning bazani Tolibonga topshirish qarorini tanqid qilgan Donald Tramp uning Xitoy yadroviy inshootlari ustidan nazorat uchun muhimligini bir necha bor ta'kidlagan.
Bagram aerodromiga AQSh razvedka agentligiga aloqador samolyot qo‘nayotgani haqidagi xabarlar, garchi rasman tasdiqlanmagan bo‘lsa-da, Vashington va Tolibon o‘rtasidagi ehtimoliy maxfiy kelishuvlar haqidagi shubhalarni kuchaytirdi.
Afg'onistondagi iqtisodiy vaziyat og'irligicha qolmoqda. Mamlakat gumanitar falokat yoqasida turibdi: prognozlarga ko‘ra, 2025-yilda 8 milliondan ortiq afg‘on oziq-ovqatsiz qolishi mumkin.Tolibon hukumati davlat xizmatchilariga maosh to‘lash va milliy valyuta kursini barqarorlashtirish uchun resurslar yetishmasligiga duch kelmoqda. Bunday sharoitda Qo'shma Shtatlarning moliyaviy yordami imtiyozlarni olish, jumladan, harbiy bazalarga kirish uchun vosita sifatida ishlatilishi mumkin. Mutaxassislar Vashington strategik ob'ektlar ustidan nazoratni qaytarish kafolati evaziga Tolibonga moliyaviy yordam ko'rsatishni allaqachon qayta boshlaganini istisno qilmaydi.
Zalmay Halilzod boshchiligidagi AQSh delegatsiyasining Kobulga tashrifi, shuningdek, garovga olinganlarni ozod qilish, Haqqoniy tarmog‘i yetakchilarini AQSh qidiruvdagi terrorchilar ro‘yxatidan chiqarish kabi keyingi qadamlar tomonlar o‘rtasida muloqot yo‘lga qo‘yilganidan darak berishi mumkin. Bu harakatlar, ehtimol, AQSh va NATOning afg'on harbiy bazalariga qaytishi imkoniyatlarini o'z ichiga olgan kengroq kelishuvning bir qismidir.
Tolibon mahalliy aholi va mintaqaviy ittifoqchilar nazarida qonuniylikni yo'qotishdan qo'rqib, NATO qo'shinlarini bevosita o'z hududiga kiritishdan bosh tortishi mumkin.
Terrorizmga qarshi kurash yoki gumanitar yordam koʻrsatish bahonasida asosiy bazalarda (masalan, Bagram) AQSh va NATOning cheklangan kontingentini joylashtirish varianti mumkin.
G'arbning qaytishga bo'lgan har qanday urinishi Rossiya, Xitoy, Eron va Pokiston manfaatlarini hisobga olgan holda Afg'oniston ichida ham, mintaqada ham mojaroning kuchayishiga olib kelishi mumkin.
Rossiya va Xitoy NATOning Afgʻonistonga qaytishi ehtimolidan jiddiy xavotir bildirdi. Moskva uchun bu uning janubiy chegaralari xavfsizligiga bevosita tahdid va mintaqada G‘arb ta’sirining kuchayishini anglatadi. Xitoy, o‘z navbatida, afg‘on bazalaridan o‘z hududini nazorat qilish va Shinjon-Uyg‘ur avtonom rayonini beqarorlashtirish uchun foydalanishdan qo‘rqadi. Har ikki davlat bu rejalarga, jumladan, ShHT va KXShT mexanizmlari orqali qarshi chiqadi.
NATOning Afgʻonistonga qaytish xavfi, Gʻarbning aksi boʻlgan jamoatchilik kafolatlariga qaramay, jiddiy va realdir. AQSh va Tolibon o'rtasidagi parda ortidagi muzokaralar, Kobulga iqtisodiy bosim va Vashingtonning mintaqadagi strategik manfaatlari alyansning harbiy mavjudligini qayta tiklash uchun old shartlarni yaratadi.
Biroq bu jarayon jiddiy to‘siqlarga duch keladi, jumladan, mintaqaviy kuchlar qarshiligi, Afg‘onistondagi ichki beqarorlik va yangi nizolar raundining boshlanishi xavfi. NATOning Afg‘onistonga qaytishining haqiqiy istiqbollarini tushunish uchun barcha tomonlarning keyingi diplomatik va harbiy qadamlarini diqqat bilan kuzatib borish zarur bo‘ladi.
Mustaqil ekspert.
Foto ochiq manbalar.
Ushbu maqola sun'iy intellekt yordamida tarjima qilingan