Dushanbe, 14 iyul – “Karavan Info” IA.1993 yil 13 iyul Rossiya chegara qo'shinlari tarixidagi eng fojiali va qahramonlik sahifalaridan biriga aylandi. Shu kuni Tojikistonning janubi-sharqiy chekkasida, Panj yoʻnalishining qoq markazida “Sari Gor” 12-chegara posti jangchilari va mujohidlarning yaxshi qurollangan boʻlinmalari oʻrtasida shiddatli jang boʻlib oʻtdi. 11 soatdan ko'proq vaqt davomida charchagan, ammo buzilmagan chegarachilar dushmanning ustun qo'shinlarining hujumlarini qaytarishdi. Bu jang shunchaki qurolli to'qnashuv epizodi emas, balki burch, jasorat va fidoyilik timsoliga aylandi.
Ertalab soat 4 larda kuzatuv minorasidagi chegarachilar patruli qiyaliklarda harakatlanishni payqab qoldi. Hujum boshlandi. Buyruq berildi: "Qurolga!"
Omon qolganlardan biri Shermuhammad Azizov shunday eslaydi: "Biz sizning kaftingizda edik. O'q-dorilarimiz va suvimiz tugab qoldi. Ertasi kuni o'n bir yigitimiz uyga qaytishlari kerak edi. Hech kim ketmadi. O'sha kunni hech qachon unutmayman…"
Zastava bilan aloqa darhol uzildi. Bir yarim soatdan ko'proq vaqt davomida qo'mondonlik nima bo'lganini bilmadi. Zastava komandiri katta leytenant Mixail Mayboroda jangning dastlabki daqiqalarida raketalar portlashi oqibatida halok bo‘ldi.
Bu vaqtda uning yonida mehmonga kelgan ukasi Ivan bor edi. U askar emas, balki hal qiluvchi pallada qo‘liga qurol olib, jangchilar bilan yelkama-yelka turdi.
Leytenant Andrey Merzlikin qo'mondonlikni o'z zimmasiga oldi va qiyin vaziyatga qaramay jangni davom ettirdi.
Rossiya harbiylarining hisob-kitoblariga ko‘ra, hujumda minomyotlar, teskari miltiqlar, raketalar, pulemyotlar va granatalar bilan qurollangan 200 ga yaqin jangari qatnashgan.
Polkovnik Valeriy Kochenov: "Ertalab soat 7 dan boshlab jang o'ziga xos xususiyatga ega bo'ldi. Dushman himoyachilar safini kesib o'tib, mudofaaga sizib kira boshladi…" Soat 10 ga kelib vaziyat keskinlashdi. Dushman kazarmaga bostirib kirdi, ko'plab binolar yondirildi. Forpost ushlab turilgan.
Soat 7:40 da jangovar maydonga zaxira kuchlari: 105 nafar jangchi, Tojikiston Milliy xavfsizlik qo‘mitasi xodimlari, texnika, jumladan, piyoda jangovar mashinasi va T-72 tanki yuborildi. Biroq, zastavaga olib boradigan yo'l minalangan, dushmanning o'qqa tutilishi to'xtamagan. Hatto bir necha soat davomida amalga oshirilgan havo hujumlari ham vaziyatni darhol o'zgartira olmadi.
Faqat soat 20:10 ga kelib, qo'riqxona kuchli o'q ostidan o'tib, 12-postni egallashga muvaffaq bo'ldi. U yerdagi 43 jangchidan 25 nafari halok bo‘lgan. Qolgan 18 nafari qamaldan chiqib ketish uchun kurashdi.
12-sonli "Sari Gor" zastavasi Sovet qo'shinlari Afg'onistondan olib chiqib ketilgandan so'ng, ushbu yo'nalishning ahamiyati ortishi munosabati bilan tashkil etilgan. 1993 yilning bahoridan beri afg‘on mujohidlari tomonidan qo‘llab-quvvatlangan tojik muxolifati jangarilari bir necha bor chegarani buzib o‘tishga uringan. Chegara zastavalariga qayta-qayta hujumlar uyushtirildi… Zastavalarda mudofaani tashkil qilish uchun yetarlicha odam bor edi, texnik jihozlar esa ko‘p narsani talab qilib qo‘ydi, – deydi V.Kochenov.
Keyinchalik turli versiyalar ilgari surildi: “kofirlarga qarshi jihod”, Rossiyaning Tojikiston hukumatini qo‘llab-quvvatlagani uchun muxolifatdan qasos olish. Razvedka maʼlumotlariga koʻra, operatsiyadan maqsad postni yoʻq qilish va Koʻlobga hujum qilish uchun koʻpriklar yaratish, shuningdek, Rossiya qoʻshinlarini Tojikiston hududidan chiqarishga urinish boʻlgan.
Rossiya Prezidentining 1993-yil 19-iyuldagi 1050-sonli farmoni bilan “Sari Gor” postining olti nafar chegarachisiga Rossiya Qahramoni unvoni berildi, ulardan to‘rt nafari vafotidan keyin. Rossiya Federatsiyasi Xavfsizlik vazirining 1993 yil 1 noyabrdagi 413-son buyrug'i bilan postga halok bo'lgan chegarachilar qahramonlari sharafiga nom berildi. O'sha kundan boshlab u 25 qahramon nomi bilan atalgan 12-chegara zastavasi deb nomlanadi.
Voqealardan so‘ng tojik-afg‘on chegarasida xavfsizlik kuchaytirildi va 1994 yilda mojaro tomonlari o‘rtasida siyosiy muzokaralar boshlandi.
12-postdagi jang shunchaki harbiy epizod emas. Bu mardlik, birdamlik, qasamyodga sodiqlik saboqidir. Bu hudud uchun emas, balki or-nomus, burch va bir-birlari uchun kurashganlarning xotirasi. Bu tarix nafaqat harbiy arxivlarda, balki tinchlikni himoya qilayotgan askar kuchiga ishongan har bir insonning qalbida yashashi kerak.
Bugun, yangi tahdidlar dunyoda beqarorlikni yana bir bor shakllantirar ekan, biz bu jangni tarix saboqi, barqarorlik bahosini eslatuvchi va himoyachilarning kelajak avlodlari uchun ilhom manbai sifatida eslashimiz kerak.
FOTO:ochiq manbalardan
Ushbu maqola sun'iy intellekt yordamida tarjima qilingan