Armanlar (o’z nomi – xay) – Armaniston Respublikasining asosiy aholisi bo’lgan Qozog’istonning etnik guruhlaridan biri. Dunyoda armanlar soni 12-14 million kishiga etadi, ulardan 3,3 millioni Armanistonda yashaydi (2010 yil ma’lumotlariga ko’ra). Armanlar Qozog’istonga XIX asrning boshlarida ko’chib o’tishni boshladilar va sovet davrida bu jarayon davom etdi.
Armanlarning Qozog’istonga ko’chirilishi ikki bosqichda amalga oshirildi: birinchisi mutaxassislarning birinchi besh yillik rejalarning eng muhim qurilishlariga markazlashtirilgan yo’nalishi bilan, ikkinchisi – repressiya va urush yillarida armanlarning SSSRning turli mintaqalaridan majburan ko’chirilishi bilan bog’liq edi. 1937 yilda 1120 ta ermon va kurd oilalari deportatsiya qilindi. 1970 yildan 1989 yilgacha bo’lgan davrda ermonlar respublika aholisining 0,10,2 foizini tashkil etdi. Bugungi kunda Qozog’istonda 30 mingdan ortiq ermon etnosining vakillari yashaydi.
Til: Arman tili hind-Evropa tillari oilasining mustaqil tarmog’idir. Adabiy amaliyotda ikkita asosiy variant ajralib turadi: Sharqiy arman va g’arbiy arman, shuningdek ko’plab lahjalar va lahjalar.
Din: armanlar an’anaviy ravishda monofisit nasroniylikni qabul qiladilar, respublikada rus pravoslav cherkovi dindorlari, musulmonlar, yahudiylar va boshqa din vakillari ham bor. Armaniston 301 yilda dunyoda birinchi bo’lib nasroniylikni davlat dini sifatida qabul qildi.
Tarix: arman xalqining tarixi uch ming yildan ko’proq vaqtni tashkil etadi. Ermonlar haqida birinchi eslatma fors shohi Doro I ning mixxat yozuvlarida uchraydi.Urartu deb nomlangan qadimgi ermon Shohligi miloddan avvalgi 9-6 asrlarda gullab-yashnagan. keyinchalik Ermon ko’plab tarixiy voqealarni, shu jumladan turli ermon davlatlarining kengayishi va parchalanishini, shuningdek, qo’shni davlatlar tomonidan ko’p marta bosqinchilik va ishg’ollarni boshdan kechirgan. Zamonaviy Armaniston Respublikasi 1991 yilda, Sovet Ittifoqi qulaganidan keyin mustaqil deb e’lon qilindi.
Madaniyat: Arman madaniyati turli urf-odatlar va merosga boy. Ertaklar, qo’shiqlar va dostonlar kabi arman folklor janrlari bunga yaqqol misoldir. Mashhur «Sasun qahramonlari» turkumi arman eposining muhim qismidir. Arman alifbosini yaratgan Mesrop Mashtots arman madaniyati va tilini saqlab qolishda muhim rol o’ynadi. Arman xalq musiqasi duduk va zurna kabi asboblardan foydalanish bilan ajralib turadi. Gilam to’qish, mis va Kumushni qayta ishlash va keramika ishlab chiqarish kabi hunarmandchilik an’anaviy arman hayotining muhim qismidir.
Arman gastronomiyasi Pita noni va kabobdan tortib fermentlangan sut mahsulotlari va mazali tuzlangan bodringgacha bo’lgan milliy an’analarning boy aralashmasidir. Xalq taomlari qishloq xo’jaligi va dehqonchilikka bo’lgan muhabbatni, shuningdek, avloddan-avlodga o’tib kelayotgan pishirish an’analarini ta’kidlaydi.
Qozog’istondagi armanlar o’z madaniyati va an’analarini saqlab qolishda davom etmoqdalar, jamiyatda faol ishtirok etmoqdalar va boshqa etnik guruhlar bilan o’zaro aloqada bo’lib, mamlakatning madaniy landshaftining xilma-xilligini kuchaytirmoqdalar.
Surat: ochiq manbalardan
Yandex tarjimoni yordamida amalga oshirildi