Qirg‘iziston va Rossiya o‘rtasidagi Abadiy do‘stlik, ittifoq va sheriklik to‘g‘risidagi deklaratsiyaning yilligi nafaqat muhim bosqichlarni eslash, balki tez o‘zgarib borayotgan dunyo kontekstida ikki tomonlama munosabatlarni qayta ko‘rib chiqish uchun imkoniyat bo‘ldi.
Qirg‘iziston Respublikasi Tashqi ishlar vazirligi huzuridagi Diplomatik akademiyasi Xalqaro munosabatlarni tahlil qilish markazi direktoriEdil Osmonbetovta'kidlaydi: bugungi kunda Qirg'izistonni yangi mintaqaviy arxitekturani shakllantirishning asosiy ishtirokchisi sifatida oldinga qarash va ko'rish muhim.
"Biz koʻplab aniq va teran tahliliy mulohazalar eshitdik, ularda ilgʻor taraqqiyot mantigʻini kuzatish mumkin. Lekin bugun nafaqat bosib oʻtgan yoʻl, balki jahon arxitekturasi qanday oʻzgarayotgani, bu jarayonda Qirgʻiziston qanday rol oʻynashini ham muhokama qilish muhim", – dedi u "Abadiy Doʻstlik va Hamkorlik deklaratsiyasi"ning 25 yilligiga bagʻishlangan davra suhbatida.
Yangi dunyo tartibi: ma'nolarni shakllantiradigan so'zlar
Mutaxassis ta'kidlaganidek, ilmiy va diplomatik doiralarda "dunyo tartibining o'zgarishi" yoki hatto "yangi dunyo tartibi" atamasi tobora ko'proq eshitilmoqda. Bu tushunchalar turli talqin va yondashuvlar bilan to'ldirilgan.
"Global notinchlik fonida "abadiy do'stlik", "ittifoq", "sheriklik", "strategik sheriklik" kabi atamalar alohida ahamiyatga ega bo'lmoqda. Lekin eng muhimi, global o'yinchilarning o'zlari ushbu formatlarni qayta ko'rib chiqishni va o'zgartirishni boshladilar: strategik hamkorlikning 12 dan ortiq xilma-xilligi, kengaytirilgan, kengaytirilgan, o'zaro bog'liqligi va boshqalar." ishonadi.
Uning soʻzlariga koʻra, ushbu formulalar kaleydoskopida Qirgʻiziston-Rossiya munosabatlari aniq va aniq koʻrinadi. "Bizda poydevor bor – tarixiy, siyosiy, institutsional. Ammo bugun bu etarli emas. Biz maqomdan strategiyaga, deklaratsiyalardan yangi mexanizmlarga o‘tishimiz kerak. Ikki tomonlama munosabatlarni nafaqat ramzlar, balki zamonga adekvat mazmun bilan to‘ldirish muhim", – deya qo‘shimcha qildi siyosatshunos.
C5+1 va Qirg'izistonning alohida roli
Bu yil “C5+1” formatida “Markaziy Osiyo – Rossiya” sammiti oʻtkazilishi rejalashtirilgan. Hozirda bu mexanizm 13 davlat tomonidan qo‘llanilmoqda, biroq u dastlab Yaponiya tomonidan 2004 yilda taklif qilingan. C5+1 formati ikki tomonlama emas, balki mintaqaviy muloqot bo‘lib, Markaziy Osiyo butun mintaqa nomidan tashqi hamkor bilan gaplashadi, dedi qirg‘iz eksperti.
Osmonbetovning so‘zlariga ko‘ra, bu modelda Qirg‘izistonning alohida missiyasi bor. Busiz mintaqani qayta formatlash, balki yangi Markaziy Osiyoni yaratish ham mumkin emas.
"Qirg'izistonning geografik, siyosiy, madaniy va institutsional pozitsiyasi uni mintaqaviy arxitekturaning tizimli muhim ishtirokchisiga aylantiradi. Bu shunchaki chiroyli bayonot emas – bu ob'ektiv voqelik bo'lib, unda qo'shnilar va global aktyorlarning geosiyosiy manfaatlarini Bishkek ishtirokisiz amalga oshirib bo'lmaydi", – deya ta'kidladi Qirg'iziston Respublikasi Tashqi ishlar vazirligi Diplomatik akademiyasi qoshidagi Xalqaro aloqalar markazi direktori.
Alyansning yangi modeli sari
Diplomatik akademiyasi qoshidagi Xalqaro munosabatlarni tahlil qilish markazi hozirda “Markaziy Osiyo + Rossiya” formati bo‘yicha konseptual takliflar ustida ishlamoqda.
"Biz yangi dunyo tartibini shakllantirish sharoitida Qirgʻiziston-Rossiya munosabatlarining sifat jihatidan yangi modelini ishlab chiqish zarur deb hisoblaymiz. Bu shunchaki yangilangan format emas, balki oʻzgargan voqelik va muammolarni hisobga oladigan model boʻlishi kerak.
Biz ushbu yangi strategik hamkorlikni institutsionallashtirishga yordam beradigan xulosalar va tavsiyalar tayyorlayapmiz. Qirgʻiziston va Rossiya nafaqat ikki tomonlama, balki mintaqaviy kelajakning ham meʼmorlari boʻlishi mumkin”, – deya xulosa qildi Osmonbetov.
Natija:Geosiyosiy oʻzgarishlar va global tartib oʻzgarishi davrida Qirgʻiziston mintaqaviy barqarorlikning asosiy elementi boʻlib qolmoqda.
Va Rossiya bilan tandemda biz nafaqat yangi voqelikka moslashish, balki uni shakllantirish imkoniyatiga egamiz.
Abadiy do‘stlik nafaqat tarixiy formula, balki strategik rivojlanish manbai hamdir.
Ushbu maqola sun'iy intellekt yordamida tarjima qilingan