Qirg‘iziston Respublikasi Tabiiy resurslar, ekologiya va texnik nazorat vaziri Meder Mashiev “Barqaror rivojlanish uchun global tog‘li muloqot: Bishkek+25 sammiti sari” xalqaro konferensiyasida so‘zga chiqib, Orol dengizining yo‘qolishi Qirg‘iziston muzliklariga ta’sir ko‘rsatayotgani, ularning jadal erishiga olib kelayotgani haqidagi fikrga qo‘shildi.

"Orol dengizining sayozligi Qirgʻizistondagi muzliklarning erishining asosiy omillaridan biridir, chunki uning tubidan ajralib chiqadigan zarralar shamol kuchi bilan olib ketilib, muzliklarga yetib boradi. Orol dengizini saqlash boʻyicha koʻplab tadbirlar asosan Qozogʻiston va Oʻzbekiston tomonidan amalga oshirilmoqda. Shu maqsadda Qirgʻizistonda Orolni saqlash xalqaro jamgʻarmasi ham tashkil etilgan.

Ushbu tashkilotdagi ishtirokimiz doirasida biz Qozog‘iston va O‘zbekistonlik hamkasblarimiz bilan juda yaqin hamkorlik qilib kelmoqdamiz. Bularning barchasi bir-biriga bog'langan ekotizim sabablari bo'lib, ular mintaqa kontekstida hal qilinishi kerak. “Bugungi kunda Markaziy Osiyo davlatlari bu muammolarga qarshi kurashda birlashish uchun misli koʻrilmagan saʼy-harakatlarni amalga oshirmoqda.

Bir paytlar dunyodagi to‘rtinchi eng katta ko‘l bo‘lgan Orol dengizining qurishi katta ekologik muammodir.

Orol dengizi 1960-yillarda sobiq Ittifoqda amalga oshirilgan irrigatsiya loyihalari natijasida uni to‘yintiruvchi daryolar boshqa tomonga burilgach, quriy boshladi.

Oxirgi 50 yil ichida Orol dengizi maydoni qariyb uch baravarga oshdi, suv sathi 29 metrga pasaydi, suv hajmi 15 baravar kamaydi, uning shoʻrligi oshdi, baliqlar yoʻq boʻlib ketdi.

1960 yilga kelib Orol dengizining maydoni 68,9 ming km², suv hajmi 1083 kub km, uzunligi 426 km, kengligi 284 km, maksimal chuqurligi 68 m edi.

Keyingi yillarda Orol dengizi maydoni 8 ming kvadrat metrgacha qisqardi. km, suv hajmi – 75 kub metrgacha. km, chuqurligi esa 20 metrgacha etadi.

1980-yillarning oxirida. Suv sathi shunchalik pasayib ketdiki, butun dengiz ikkiga bo'lindi: shimolda Kichik Orol va janubda Katta Orol dengizi.

Qurigan dengiz tubi dunyodagi eng yosh sho'r cho'l Orolqum cho'li bo'lib, 2020 yilga kelib 170 kilometr chekindi.

Orol dengizining bug'lanishi Markaziy Osiyodagi eng dahshatli ekologik ofatlardan biri hisoblanadi.

Ilgari Orol dengizi havzasida 14 million kishi yashagan bo‘lsa, hozir bu ko‘rsatkich 60 millionga yetdi. Ekin maydonlari 4,5 million gektarni egallagan bo‘lsa, hozir bu ko‘rsatkich ikki barobarga oshdi. Shunga ko'ra, aholi sonining ko'payishi bilan oziq-ovqatga bo'lgan ehtiyoj ham ortadi.

Mutaxassislarning fikricha, Orol dengizining avvalgi hajmiga qaytishi dargumon. Buning uchun taxminan 150 yil davomida Sirdaryo va Amudaryo suvlaridan foydalanishni to‘xtatish kerak bo‘ladi.