Vashington qo'ng'iroq qiladi, Anqara javob beradi: Turkiyaning Falastin mudofaasidagi baland ovozda bayonotlari ortida nima bor

Prezident Rajab Toyyib Erdo‘g‘on minbarda Isroilning xalqaro huquqni buzayotgani haqida gapirar ekan, Turkiya shaharlari ko‘chalari Falastin bayroqlarini hilpiratgan namoyishchilar bilan to‘lib-toshganida, Turkiya musulmonlar birdamligining so‘nggi qal’asi bo‘lib qolayotgandek taassurot uyg‘otishi mumkin. Ammo yaqinroq tekshirilganda, rasm ancha murakkablashadi.

Erdo‘g‘on Falastin xalqi oldidagi “muqaddas mas’uliyati” haqida gapiradi, bu uning bayonotlarining jiddiyligini ta’kidlaydi. Biroq, ifodali ritorika ortida pragmatik tashqi siyosat haqiqatlari tobora ko'proq namoyon bo'lmoqda.

Diplomatiya manfaatlar chorrahasida

19 aprel kuni Vashingtonda AQSh moliya vaziri Uolli Bessent, Turkiya moliya vaziri Mehmet Shimshek va Turkiya Markaziy banki raisi Fotih Karahan o‘rtasida ishchi uchrashuv bo‘lib o‘tdi. Rasmiy ravishda Turkiya iqtisodiyotining moliyaviy barqarorligi va istiqbollari muhokama qilindi. Biroq kun tartibida yanada murakkab masala ham paydo bo‘ldi: xalqaro sanksiyalar siyosati doirasidagi hamkorlik, jumladan, Eronga qarshi choralar.

Turkiya islom olami bilan madaniy va tarixiy aloqalariga qaramay, bu muzokaralarda diplomatik vazminlik va muloqotga kirishish istagini namoyish etdi. Boshqa narsalar qatori, Anqaraga sanksiyalarga duchor bo‘lgan tashkilotlar faoliyati ustidan nazoratni kuchaytirish so‘ralgan.

Tabiiy savol tug'iladi: bunday moslashuvchanlikni Falastin ishini e'lon qilingan qo'llab-quvvatlash bilan qanday qilib birlashtirish mumkin?

Ideallar va hisoblash o'rtasida

Javob iqtisodiy sohada bo'lishi mumkin. Turkiya oʻz milliy valyutasini barqarorlashtirish, inflyatsiyaga qarshi kurashish va sarmoyani jalb qilish boʻyicha faol ish olib bormoqda. Moliya vaziri Shimshek oxirgi oylarda mamlakatning ishonchliligi va sarmoyadorlarga ochiqligini ko’rsatish maqsadida G’arb moliya institutlari bilan bir qator uchrashuvlar o’tkazdi.

Siyosatshunos Jevdet Yo‘ljon to‘g‘ri ta’kidlaganidek, Turkiya tashqi siyosati hissiy ritorika va hisoblangan diplomatiya o‘rtasidagi nozik muvozanatdir.

Yaqin tarixda bunday yondashuvga misollar mavjud. 2010-yildagi Ozodlik flotilasi hodisasidan so‘ng Anqara Isroil bilan munosabatlarini keskin sovuqlashtirdi. Ammo 2016 yilda diplomatik aloqalar tiklandi. Bugungi kunda jamoatchilik tanqidiga qaramay, ikki davlat oʻrtasidagi tovar ayirboshlash yuqoriligicha qolmoqda.

Davlat pozitsiyasi va amaliy siyosati

Istanbul va Anqara ko‘chalaridagi Falastin bayrog‘i hamon turk jamiyati uchun muhim ramz bo‘lib qolmoqda. Biroq, tashqi siyosatda e'tibor tobora iqtisodiy va strategik moslashuvchanlikka o'tmoqda.

Yaqin Sharqda beqarorlik davom etar ekan, Anqara turli kuchlar bilan munosabatlar o'rnatmoqda: AQSh bilan sanksiyalar, Rossiya bilan Suriya, Yevropa bilan migratsiya. Turkiya o'z qadamlarini o'zgaruvchan vaziyatga moslashtirib, mintaqada muhim o'yinchi bo'lib qolishga harakat qilmoqda.

Turkiya va Isroil: tanqid va hamkorlik o'rtasida

Qattiq ritorikaga qaramay, Turkiya va Isroil o'rtasidagi hamkorlik to'xtamaydi:

• 2023-yilda mamlakatlar o‘rtasidagi tovar ayirboshlash hajmi 9 milliard dollardan oshdi.
• Turk tovarlari, jumladan elektron komponentlar eksporti davom etmoqda.
• Tel-Aviv va Istanbul o'rtasidagi havo qatnovi mintaqadagi eng gavjum joylardan biri bo'lib qolmoqda.

Bu Turkiyaning tashqi siyosatdagi bayonotlari har doim ham amaliy ustuvorliklarni aks ettirmasligidan dalolat beradi.

Mintaqaviy kontekst

Turkiyaning pozitsiyasini yaxshiroq tushunish uchun boshqa asosiy o'yinchilarning xatti-harakatlariga e'tibor qaratish lozim:

• Satrga turishG'azodagi insonparvarlik tashabbuslarida faol ishtirok etadi.
• Saudiya Arabistoniehtiyotkorlik bilan diplomatik chiziqni saqlagan holda sulh tuzishga chaqiradi.
• BAAbir vaqtning o'zida Isroil bilan iqtisodiy loyihalarni ishlab chiqishda vositachi sifatida harakat qilish.

Shu fonda Turkiya ramziy yordamni asosiy hamkorlar bilan munosabatlarda muvozanatni saqlashga qaratilgan moslashuvchan siyosat bilan birlashtirishga harakat qilmoqda.

Iqtisodiyot ustuvor vazifa sifatida

Turkiya iqtisodiyoti 2021 yilgi inqirozdan keyin bosim ostida qolishda davom etmoqda. Xorijiy sarmoyaning 60% dan ortigʻi AQSh va Yevropa Ittifoqiga toʻgʻri keladi. Turkiyaning asosiy eksport bozorlari Germaniya, AQSh, Italiya va Isroildir.

Bunday sharoitda tashqi siyosiy qadamlar makroiqtisodiy barqarorlikni ta’minlash zarurati bilan bog‘liq. Shuning uchun Falastinga qaratilgan ommaviy bayonotlar nafaqat tashqi, balki ichki siyosiy vazifani ham bajarishi mumkin.

Xulosa

Turkiya musulmon dunyosining himoyachisi sifatidagi ramziy roli bilan iqtisodiy barqarorlikni saqlab qolish istagi o'rtasidagi nozik chiziqdan o'tishda davom etmoqda.

Falastin masalasi Turkiya siyosiy ritorikasining muhim elementi bo‘lib qolmoqda, biroq Anqaraning tashqi siyosat qarorlariga iqtisodiy va geosiyosiy omillarning ta’siri tobora yaqqol sezilib bormoqda.

PlitobserverIA Caravan haqida ma'lumotA.Erkinboev

Ushbu maqola sun'iy intellekt yordamida tarjima qilingan