ОСТОНА, 8 сентябр АИ «Караван инфо». Таърихи биевҳо дар рушди ҷомеаи қазоқ ҷойгоҳи махсус дорад. Онҳо на танҳо судяҳо, балки пешвоени сиёсӣ низ буданд, ки дар дасти онҳо ҳокимияти иҷроия, судӣ ва низомӣ мутамарказ буданд. Бе иштироки онҳо интихоби хон ғайриимкон буд: маҳз дар курултайҳо бии қабилаҳо тақдири ҳокими ояндаро ҳал менамуданд.

Низоми судии хонигарӣ ба маҷмӯи қонунҳои “Жети Жарғи”, ки дар Замони Таук-хон сохта шудааст, такя менамуд. Ин меъёрҳо ба ҳуқуқ ва урфу одатҳои исломӣ (оdeт-ғурип) асос ёфта, курултайҳои ҳарсола дар Күлтобе барои ҳалли масъалаҳои байниҷинсӣ майдонча буданд. Дар асри XIX Абай Қунанбоев анъанаро эҳё намуд, ки дар якҷоягӣ бо бияҳо “оинномаи Карамолин” – ро тартиб дод, ки 74 моддаро дар бар мегирифт.

Нақши бииҳо аз доираи суд хеле берун буд. Онҳо метавонистанд аз номи авлод ё жуз мукотиба кунанд, лашкар ҷамъ кунанд, захираҳоро назорат кунанд ва музокироти дипломатӣ анҷом диҳанд. Масалан, Толе би жузи Калонӣ дар асл Тошкандро идора мекард, бо давлатҳои ҳамсоя созишномаҳо баста буд ва аз низоъҳои байнидавлатӣ пешгирӣ менамуд.

Аммо аз асри XVIII системаи бииҳо бо сабаби тақвияти ҳокимияти империяи Русия тадриҷан нуфузи худро аз даст дод. Пас аз ислоҳоти солҳои 1822-1824 ҳокимияти хонӣ барҳам дода шуд ва дар охири асри XIX вазифаҳои судӣ ба маъмурияти Русия гузаштанд. Институти бииҳо дар солҳои 1920 бо омадани ҳокимияти шӯравӣ аз байн рафт.

Бо вуҷуди ин, мероси бииҳо қисми муҳими фарҳанги сиёсӣ ва ҳуқуқии Қазоқистон гардид, ки омезиши беназири анъанаҳо, расму оинҳо ва худидоракунии халқиро инъикос мекунад.

Аксҳо аз манбаъҳои кушода