Душанбе, 04 декабр, – АИ «Корвон Иттилоот». 26 ноябри соли 2025 дар Ашқобод 91-умин ҷаласаи Комиссияи ҳамоҳангсозии байнидавлатии захираҳои оби Осиёи Марказӣ (МКВК) баргузор гардид, ки дар он масъалаҳои тақсимоти об барои соли 2026 ва тарзи коркардии бузургтарин обанборҳои минтақа баррасӣ шуданд. Дар ҷаласа кишварҳо ҳаҷми оби мегиранд аз рӯдхонаҳои Амударё ва Сирдарёро тасдиқ карда, инчунин режими коркардии гидроузлҳоро барои давраи байнивуегетационӣ мувофиқа карданд.

Дар робита бо Амударё комиссия ду масъалаи калидиро муҳим шумурд: оё об барои кишварҳо кофӣ аст ва оё сатҳи ҷараён дар поёни рӯдхона нигоҳ дошта шудааст, ки дар он ҷо заминҳои васеъ кишт шудаанд ва миллионҳо аҳолӣ зиндагӣ мекунанд.

Соли 2025 мавсими обёрӣ чандон осон набуд. Дар створи назоратии Керки оби рӯдхона тақрибан 93% аз меъёрро ташкил дод, ки каме пасттар аз соли гузашта аст. Дар баҳор ҷараёни об тағйирёбанда буд, аммо дар моҳи август ва сентябр, вақте ки обшавии пиряхҳо дар кӯҳҳо зиёд шуд, об аз меъёр зиёд гашт – то 115%. Ин имкон дод, ки дар охири мавсим дар обанборҳо ҳаҷми зарурии об барои поёни рӯдхона ҷамъ карда шавад.

Дар давраи вегетационӣ кишварҳо тақрибан 86% аз лимити тасдиқшудаи Амударёро истифода бурданд. Таджикистон тақрибан 83% аз ҳаҷми худ, Туркманистон – наздик 92%, Ӯзбекистон – 82% истифода кард. Дар поёни створи Керки истеъмоли воқеӣ 87,4% аз лимити умумиро ташкил дод.

Обанборҳои Нурек ва Туямуюн дар режими идоракунии ҷараён кор мекарданд: аввалӣ тағйирёбии ҷараёнро ҳамвор мекард, дуюмӣ обро ба поёни рӯдхона равона мекард. Ташаккули ин раванд имкон дод, ки дар таъмини оби заминҳои кишт ва маҳалҳо ягон мушкилоти ҷиддӣ пеш наояд.

Дар Сирдарё вазъ мушкилтар буд. Пешгӯии Маркази гидрометӣ Узбекистон нишон дод, ки ҷараёни об дар минтақаҳои гуногун аз 70 то 105% аз меъёр хоҳад буд. Вале воқеият нишон дод, ки ҷараёни умумӣ ба обанборҳои болоӣ 6119 млн м³ – ё 119% аз меъёрро ташкил дод.

Ба назар мерасад, ки ин хабар хуб аст, аммо дар охири мавсим маълум шуд, ки ҳаҷми об дар худи обанборҳо аз нақша камтар аст. Токтогул тақрибан 500 млн м³ кам дошт, Андиҷон – 320 млн м³, Чарвак – 428 млн м³. Дар обанборҳои «Баҳри Тоҷик» ва «Шардара» камбуд 217 ва 576 млн м³ буд. Ҳамагӣ дар каскад тақрибан 2,1 млрд м³ кам буд.

Сбросҳои зиёд барои нигоҳ доштани ҷараёни санитарӣ ва таъмини оби кишварҳои поёндарё зарур буданд. Бо вуҷуди коҳиш дар баъзе обанборҳо, мавсими обёрии 2025 дар Сырдарё бе мушкилоти ҷиддӣ гузашт, ба ёрии захираҳои солҳои гузашта, ҷараёни иловагӣ ва ҳамоҳангии хизматҳои Қазоқистон, Қирғизистон, Тоҷикистон ва Ӯзбекистон.

Дар ҷаласаи МКВК кишварҳо барои давраи байнивуегетационӣ 2025–2026 оид ба истифодаи об мувофиқа карданд.

Барои Амударё, лимити умумии оби мавриди истифода дар соли водохозӣ (октябр 2025 – октябр 2026) 55,4 млрд м³ муқаррар шудааст, ки аз он 15,9 млрд м³ ба давраи хунук (октябр–апрель) рост меояд. Таджикистон 9,8 млрд м³ мегирад, Туркманистон ва Ӯзбекистон – ҳар кадом 22 млрд м³.

Махсусан таъкид шудааст, ки 44 млрд м³ ба поёни рӯдхона гузарад, то ҷараёни поёнӣ таъмин ва оби заминҳои кишт дастрас бошад. Барои баҳри Арал ва делтаи Амударё 4,2 млрд м³ пешбинӣ шудааст, ки нисфи он дар зимистону аввали баҳор дода мешавад. Сбросҳои санитарӣ-экологӣ ба системаҳои обёрии вилояти Дашоғуз, вилояти Хоразм ва Қарақалпоқистон боз 800 млн м³ро ташкил медиҳанд.

Барои Сырдарё, лимити умумии давраи байнивуегетационӣ 4,219 млрд м³ аст: Қазоқистон – 460 млн м³, Қирғизистон – 47 млн м³, Тоҷикистон – 365 млн м³, асосан ба Ӯзбекистон – 3,347 млрд м³. Ҳисобҳо бо назардошти ҷараёни интизории об, захираҳо дар обанборҳо ва ниёз ба нигоҳ доштани ҷараёни экологӣ сурат гирифтаанд.

Обанбори Норак бо ҳаҷми 10,5 млрд м³ ба давраи байнивуегетационӣ ворид шуда, онро тақрибан 9,7 млрд м³ хатм мекунад. Туямуюн бо 4,5 млрд м³ оғоз карда, то баҳор ҳаҷмро то 3,4 млрд м³ коҳиш медиҳад. Ҳар ду гидроузл обро ба поён ҷорӣ мекунанд, то обёрӣ дар Туркманистон ва Ӯзбекистон таъмин ва ҷараёни Амударё зинда нигоҳ дошта шавад.

Дар Сирдарё, захираҳои оби Токтогул, Андиҷон ва Чарвак дар аввали давраи байнивуегетационӣ тақрибан 10,6 млрд м³ро ташкил медиҳанд – каме камтар аз меъёр. Дар «Баҳри Тоҷик» ва «Шардара» мутаносибан 2,6 ва 1,65 млрд м³ пешбинӣ шудааст. 

Ҳамагӣ дар обанборҳои бассейни Сирдарё то оғози зимистон тақрибан 14,9 млрд м³ об – 90% аз сатҳи миёнаи солона – хоҳад буд. Ин ҳолат ҷиддӣ нест, аммо захираи эҳтиётиро кам мекунад ва режими коркард бояд бо эҳтиёттар бошад.

Ҷаласаи ояндаи 92-юм дар Душанбе баргузор мешавад, ки дар он кишварҳо натиҷаҳои коркард ва истифодаи лимитҳои об дар давраи байнивуегетационӣ 2025–2026-ро ҷамъбаст мекунанд ва чораҳои минбаъда барои таъмини амнияти обии минтақа баррасӣ мешавад.

Лимитҳои умумӣ:

• Амударё: 55 391 млн м³ (давраи байни вегетатсионӣ октябр–апрель – 15 865 млн м³)
• Сырдарё: 4 219 млн м³

АКС: arzuw.news. Створи Керки — нуқтаи назоратӣ дар рӯди Амударё мебошад, ки барои мониторинг ва идоракунии захираҳои об дар ҳавзаи Амударё истифода мешавад.