Душанбе, 26 декабр, 2025 – АИ «Корвон Иттилоот». Чарогоҳҳо яке аз захираҳои камбаҳогузоришуда, вале дар айни замон стратегӣ барои Тоҷикистон ба ҳисоб мераванд. Онҳо пояи чорводорӣ, манбаи амнияти озуқаворӣ ва омили калидии устувории иқтисоди деҳот мебошанд. Дар шароити таназзули заминҳо ва тағйирёбии иқлим, масъалаи ҳифз ва барқарорсозии чарогоҳҳо аҳамияти миллӣ касб мекунад.
Аз 4,7 млн гектар заминҳои кишоварзии Тоҷикистон тақрибан 3,8 млн гектар, ё 83 фоиз, ба чарогоҳҳо рост меояд. Маҳз чарогоҳҳо то 60–70 фоизи эҳтиёҷоти солонаи чорворо бо хӯрок таъмин мекунанд ва манбаи зиндагии тақрибан 60 фоизи хоҷагиҳои деҳотӣ мебошанд.
Қисми асосии чарогоҳҳо дар вилоятҳои Хатлон ва Суғд, инчунин дар Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон ҷойгир шудаанд. Бо вуҷуди масоҳати васеъ, маҳсулнокии онҳо, бахусус дар фасли зимистон, паст буда, боиси камшавии вазни зиндаи чорво ва коҳиши даромади деҳқонон мегардад.
Ба гуфтаи коршиносон, беш аз 50 фоизи чарогоҳҳои кишвар дар ҳолати гуногуни таназзул қарор доранд. Сабабҳои асосӣ — набудани чарониши навбатӣ, фишори аз ҳад зиёд ба заминҳои наздик ва норасоии инфрасохтор мебошанд.
Чарогоҳҳои дастрас аз ҳад зиёд истифода мешаванд, дар ҳоле ки заминҳои дур бинобар набудани роҳҳо, манбаъҳои об ва пулҳои чоргузар кам истифода мегарданд. Ин раванд ба эрозияи хок, нобудшавии рӯйпӯши растанӣ ва афзоиши хатари биёбоншавӣ оварда мерасонад, ки мустақиман ба амнияти озуқаворӣ таҳдид мекунад.
Ин хулосаҳо дар гузориши байналмилалии Global Land Outlook on Rangelands and Pastoralists, таҳти сарпарастии Барномаи СММ оид ба муҳити зист (UNEP), низ тасдиқ шудаанд. Дар он зикр мегардад, ки мушкилоти идоракунии ноустувори чарогоҳҳо барои кишварҳои Осиёи Марказӣ ва Муғулистон низ хос буда, пайомадҳои ҷиддии экологӣ ва иқтисодӣ доранд.
Бо дарназардошти ин чолишҳо, Ҳукумати Тоҷикистон Нақшаи амал оид ба рушди чарогоҳҳо барои солҳои 2023–2027-ро тасдиқ намуд. Ин ҳуҷҷат маҷмӯи чораҳоро барои беҳтарсозии идоракунӣ ва ҳифзи экосистемаи чарогоҳҳо дар бар мегирад.
Дар солҳои 2026–2027 барои татбиқи барнома беш аз 4,2 млрд сомонӣ ҷудо мешавад, ки аз ин маблағ 1,22 млрд сомонӣ аз ҳисоби буҷети давлатӣ ва боқимонда аз ҳисоби сармоягузориҳои дохилӣ ва хориҷӣ маблағгузорӣ мегардад.
Дар вилояти Хатлон дар соли 2026 барои беҳтарсозии чарогоҳҳо 540 млн сомонӣ, ва дар соли 2027 — 520 млн сомонӣ равона мегардад. Ин чораҳо имкон медиҳанд, ки маҳсулнокии чарогоҳҳо 3–4 маротиба афзоиш ёбад.
Дар Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон сохтмони пулҳои чоргузар идома меёбад, ки дастрасӣ ба чарогоҳҳои душворгузарро таъмин намуда, имкони чаронидани то 30 ҳазор сар чорво-ро фароҳам меорад.
Инчунин, таъмири роҳҳои чоргузар дар ноҳияҳои тобеи ҷумҳурӣ ба нақша гирифта шудааст. Барои ин мақсад дар соли 2026 65 млн сомонӣ ҷудо мешавад. Сохтмон ва таъмири иншооти безараргардонии нохунҳои чорво низ барои пешгирии бемориҳои сироятӣ пешбинӣ гардидааст.
Ояндаи истифодаи устувори чарогоҳҳо ба таҳкими институтҳои маҳаллӣ ва ҷорӣ намудани усулҳои муосири идоракунӣ вобаста аст. Барнома рушди тадқиқоти илмӣ, таъсиси қитъаҳои намунавии истеҳсоли тухми алафҳои чарогоҳӣ ва истифодаи мониторинги моҳвораиро дар назар дорад.
Татбиқи чарониши навбатӣ, барқарорсозии рӯйпӯши растанӣ, агролесоводство ва усулҳои беҳтарсозии решавӣ ва рӯизаминии чарогоҳҳо метавонад маҳсулнокиро то 20–30 фоиз зиёд намояд ва амнияти озуқавориро тақвият бахшад.
Рушди чарогоҳҳо дар Тоҷикистон як бахши маҳдуд нест, балки ҷузъи муҳими стратегияи рушди устувор ба шумор меравад. Барқарорсозии заминҳои таназзулёфта, дастгирии деҳот ва баланд бардоштани самаранокии чорводорӣ пояи устувории иқтисодӣ ва иҷтимоиро мегузорад.
Дар шароити тағйирёбии иқлим ва афзоиши хатарҳои озуқаворӣ, чарогоҳҳо ба захираи стратегии кишвар табдил меёбанд, ки сармоягузорӣ ба онҳо — сармоягузорӣ ба ояндаи Тоҷикистон аст.
АКС: АИ «Корвон Иттилоот»