Табошар, барқарорсозии заминҳои аз изи уран зарардида.

Дар охири солҳои 40-ум ва аввали солҳои 50-уми асри XX дар СССР, аз ҷумла дар РСС Тоҷикистон, Қирғизистон ва Қазоқистон коркарди пуршиддати конҳои уран оғоз ефт.

Ин давраи таъсиси қалъаи ҳастаии СССР буд ва ҷумҳуриҳои Осиеи Марказӣ дар он нақши калидӣ доштанд. Аммо ин фаъолият мероси хатарноке боқӣ гузошт: объектҳои радиатсионии ҳастаӣ, конҳои собиқи консервшуда ва ҳамаи иншооти онҳо, фабрикаҳои ғанисозии кӯҳӣ.

Барои таъмини бехатарии радиатсионӣ дар майдончаҳои истеҳсолоти собиқи истихроҷ ва коркарди уран соли 2012 Россия, Беларус, Қазоқистон, Қирғизистон ва Тоҷикистон барномаи байнидавлатии барқарорсозии қаламравҳоро тасдиқ карданд.

Тоҷикистон ва Россия лоиҳаи барқарорсозии партовҳои ҳастаиро дар шимоли ҷумҳурӣ идома медиҳанд. Дар ин бора вазири саноат ва технологияҳои нави ҷумҳурӣ Шералӣ Кабир хабар дод.

Дар солҳои 2025-2028 Русия барои тоза кардани заминҳои Тоҷикистон аз изи уран 1,56 миллиард рубл ҷудо мекунад. Қаблан Москва низ барои барқарорсозии қаламрави Қирғизистон 2,14 миллиард рубл ҷудо карда буд.

Вай илова кард, ки дар кишвар ҳамзамон лоиҳаи барқарорсозӣ бо Иттиҳоди Аврупо низ амалӣ карда мешавад. Тавре вазир қайд кард, ин масъала то ин вақт ба натиҷаҳои хеле хуб ноил гардид.

Едовар мешавем, Ҷумҳурии Тоҷикистон конҳои уран, ки қаблан фаъолият мекарданд, инчунин як қатор комбинатҳои кӯҳӣ-кимиевии коркарди маъдан ҷойгиранд. Яке аз калонтарин конҳои Табошар дар шаҳри Истиқлоли Вилояти Суғди Тоҷикистон (Табошари собиқ) мебошад, ки ҳанӯз соли 1925 кушода шудааст. Соли гузашта кормандони “Росатом” бо иштироки мутахассисони тоҷик лоиҳаи барқарорсозии кони уранро ба анҷом расониданд.

Дар Тоҷикистон аллакай ҳудуди чор анбори партовҳо (сохторҳое, ки барои дафни партовҳои радиоактивӣ ва заҳролуд пас аз ғанисозии маъданҳо истифода мешаванд) – и Майдони Саноатии “Табошар” дар ноҳияи Шаҳри Истиқлол ба тартиб оварда шуда, инчунин лоиҳаи азим оид ба барқарорсозии партови Корхонаи маъданҳои камбизоат ба анҷом расидааст.

Натиҷаҳои муҳим:

Баландии ғор бо регҳои уран аз 65 то 35 метр паст карда шуда, бо қабати якуним метри хоки тоза пӯшонида шудааст.

Сохти кӯҳнаи оҳани бетонӣ ва таҷҳизоти Фабрикаи маъданҳои камбизоат вайрон карда шуданд, ломи калонҳаҷм дар косаҳои оҳани бетонии цех ҷудо карда шуд.

Аз кор мондани Корхонаи маъданҳои камбизоат ва ҳамаи чор анбори ақибгоҳ бо экрани муҳофизатии аз маводи табиӣ сохташуда пӯшида шуданд.

Фони радиатсионӣ ба сатҳи табиӣ афтод.

Шароити зиндагии мардум дар қаламравҳои васеъ беҳтар гардида, барои рушди некӯаҳволӣ ва иқтисодиети минтақа замина фароҳам оварда шудааст.

Дар ҳоли ҳозир дар Тоҷикистон кор дар ду анбори дигар, ки дар вилояти Суғд ҷойгиранд, идома дорад. Лоиҳаи тоза кардани замин аз изи уран на танҳо масъалаи экология, балки масъалаи амният ва рушди устувори минтақа мебошад.