Дар Қирғизистон баҳсҳо дар бораи тағйирот, ки ба асосҳои ҳувияти давлатӣ дахл доранд, сар мезананд. Дар пайи пешниҳоди тағир додани парчами давлат, намояндагони ҳукумат ҷонибдори навсозӣ ва суруди кишвар шуданд.

Идеяи пешниҳодкардаи раиси парлумон Нурланбек Шакиев ва дастгирии президент Садир Жапаров ва муовини сарвазир Эдил Байсалов баҳсҳои шадид ба миен меорад.

Аксҳо: pixabay.com

Суруди миллӣ барои ҳар як давлат на танҳо оҳанг, балки рамзи миллат, пайдарпаии таърихӣ ва мероси фарҳангии он мебошад.

Масъалаи зарурати тағйирот на танҳо ба эстетика е навсозӣ, балки ба он низ дахл дорад, ки кишвар то чӣ андоза омода аст арзишҳои рамзи халқи қирғизро аз нав дида барояд.

Таърихи эҷоди суруд ва муаллифони он: муҳофизони рӯҳияи Қирғизистони мустақил

Суруди давлатии Қирғизистон дар аввали солҳои 1990-ум, вақте ки кишвар истиқлолият ба даст овард, таъсис дода шуд. Ин асар кӯшишҳои шоирону оҳангсозони барҷастаи қирғизро, ки рамзи эҳеи фарҳангӣ ва роҳи мустақили Қирғизистон гардиданд, муттаҳид кард.

Матни сурудро Ҷалил Садиков Ва Шабданбек Кулуев шоироне, ки дар эҷодиети онҳо орзуҳо ва орзуҳои мардум инъикос ефтаанд. Мусиқиро композиторон навиштаанд Насир Давлесов ва Калий Молдобасанов, ки мехостанд асаре эҷод кунанд, ки на танҳо иҷро шавад, балки илҳом бахшад.

Ҳар кадоми онҳо ба худшиносии миллӣ саҳм гузоштанд ва суруди онҳо рамзи давраи нави мустақили Қирғизистон гардид. Дар ҳоле ки дигар давлатҳо аллакай рамзҳои мустаҳками худро доштанд, Ҷумҳурии Қирғизистон танҳо бо роҳи истиқлолият тавонист асареро эҷод кунад, ки аз ҷиҳати аҳамият ба он баробар буд.

Суруд на танҳо як асари мусиқӣ, балки як роҳи худшиносии кишвар гардид, ки мардуми қирғизро илҳом бахшид.

Тавре Молдобасанов қайд кард,”мусиқӣ ва калимаҳои суруд ба ҳар яки мо имкон медиҳанд, ки мо як ҳастем”. Ин гимн, ки бо таърих ва эҳсосот амиқ фаро гирифта шудааст, наслҳоро ба ҳам мепайвандад ва иртиботро бо гузашта инъикос мекунад, ки рамзи муттасилӣ ва истиқлолият аст.

Ҳар як нотаи суруд бузургӣ ва соддагии табиати ватаниро дар худ таҷассум мекунад, инчунин хоҳиши қирғизҳо ба баландиҳо, ҳамчун рамзҳои қуллаҳои нофармонии Кӯҳҳои Ала-Тоо.

Ҳамин тариқ, ҳифзи суруд барои бисере аз қирғизҳо ин нигоҳ доштани хотираи он солҳоест, ки кишвар роҳи мустақили худро оғоз кардааст ва муаллифони он на танҳо шахсиятҳои фарҳангӣ, балки таърихӣ боқӣ мемонанд, ки хидматҳои онҳо то имрӯз мавриди эҳтиром ва ифтихор қарор доранд.

Таҷрибаи байналмилалӣ: дарсҳои кишварҳои дигар

Бисере аз кишварҳо, новобаста аз тағйироти иҷтимоӣ ва сиесӣ, сурудҳои давлатии худро нигоҳ медоранд, зеро онҳо рамзи доимии ҳувияти миллиро мебинанд.

Бо вуҷуди ин, тағирот дар суруд инчунин метавонад маънои таҷдиди таърихӣ е фарҳангиро дошта бошад, ки дар як қатор кишварҳо рух додааст:

Африқои Ҷанубӣ пас аз суқути апартеид, ӯ суруди гибридиро бо панҷ забон офарид, ки ягонагии нави миллатро таҷассум мекард.

Русия соли 2000 калимаҳоро иваз кард, аммо оҳанги суруди СССР-ро нигоҳ дошт, ки ба кишвар кӯмак кард, ки бо таърих робита дошта бошад.

Австралия дар соли 2021 ба матни суруд ислоҳот ворид кард, то эҳтироми мардуми бумӣ ва таърихи ҳазорсолаи қитъаро таъкид кунад.

Ин мисолҳо нишон медиҳанд, ки тағйири сурудҳо бештар бо тағйироти бунедии ҷомеа ва сиесат алоқаманд аст: хоҳиши ваҳдат, даст кашидан аз идеологияҳои кӯҳна е дарки арзишҳои нав.

Сиесатмадорон ва коршиносони қирғиз чӣ мегӯянд?

Дар Қирғизистон андешаҳои коршиносон тақсим шуданд. Фаъоли маъруфи ҷамъиятӣ ва сиесатмадор Бакит Бешимов вай изҳор дошт, ки тағйири суруд аз ҷомеа талаб мекунад, ки ҳувияти худро аз нав дида барояд.

“Гимн танҳо рамз нест. Он бо таърих ва ҳиссиет пур шудааст. Ва агар мо онро иваз кунем, мо бояд ба он чизе, ки дар паси худ мегузорем, омода бошем” гуфт ӯ.

Изҳороти вакили парлумони афсонавӣ (1993), ки рамзҳои давлатиро қабул мекард Ҷамина Акималиева дар бораи рамзҳои давлатии Қирғизистон аҳамияти эҳтироми анъанаҳо ва қарорҳои қаблан қабулшударо таъкид мекунанд.

Далелҳои ӯ ҳам ба заминаи таърихии қабули суруди ҳозира ва ҳам ба аҳамияти амиқи рамзии он барои мардум дахл доранд.

Акималиев хотиррасон мекунад, ки соли 1993 гимн пас аз интихоби бодиққат аз якчанд вариантҳо интихоб карда шуд ва он ба талаботи рамзи давлатӣ комилан мувофиқат мекунад. Ба ақидаи ӯ, суруд на танҳо сурудест, ки онро бо композитсияи маъмул иваз кардан мумкин аст.

Ин “шиори давлат” аст, ки мардумро ба пешрафт илҳом мебахшад.

“Ба пеш, халқи қирғиз, бо роҳи озодӣ ба пеш! Ин суханон, тавре Ки Акималиев таъкид мекунад, рӯҳияи озодӣ ва талошҳои миллатро инъикос мекунанд, ки мусиқии бо назардошти унсурҳои фолклорӣ ва симфоникӣ навишташуда дастгирӣ карда мешавад.

Академик инчунин муносибати тағйири рамзҳои давлатиро аз мавқеи популизм танқид мекунад ва қайд мекунад, ки роҳбарияти кишвар бояд ба масъалаҳои муҳимтар ва муҳимтар дар бораи ҳает ва ояндаи халқи қирғиз диққат диҳад. “Аз тағйири суруд дар кишвар ҳеҷ чиз тағир намеебад”, – хулоса мекунад ӯ ва даъват кард, ки аз баҳсҳои зиедатӣ ва сиесисозии атрофи рамзҳое, ки аллакай бодиққат таҳия ва дар сатҳи давлатӣ қабул шудаанд, канорагирӣ карда шавад.

Вакили парлумон (Жогорку Кенеш) Исҳоқ Масалиев дар масъалаи тағйири суруд чунин заруратро намебинад ва мисолҳои дигар кишварҳоро овардааст:

“Агар зиндагӣ бо тағир додани суруд беҳтар шавад, пас чаро ҳар сол онро тағир надиҳед? Суруд сурудест, ки ояндаи миллат ва расидан ба ҳадафҳои гузошташударо инъикос мекунад. Масалан, суруди Фаронса Марсельеза. Дар он дар бораи муборизаи камбағалон бар зидди зулм суруд хонда мешавад. Айни замон ҳукумати капиталистӣ. Аммо дар он ҷо намегӯянд, ки ҳама чиз аллакай кӯҳна шудааст ва биеед сурудро иваз кунем, дуруст аст? Суруд дар тӯли асрҳо тағйир наефтааст.

Баъзе коршиносон дар навбати худ ислоҳотро зарур мешуморанд: “дар асри XXI рамзҳои давлатӣ метавонанд ба рӯҳияи замон мутобиқ шаванд. Ин анъанаро бекор намекунад, балки ба миллат имкон медиҳад, ки ба пеш ҳаракат кунад ва ба тағирот ошкоро бошад.”

Аммо бисериҳо, ҳамчун сиесатшинос Асел Баялиева, ҳайрон мешаванд, ки ҷомеа то чӣ андоза омода аст ин тағиротро қабул кунад ва ин ба шуури миллӣ чӣ гуна таъсир мерасонад.

Сиесатшинос ва таърихшинос Айнура Арзиматова яке аз онҳое, ки чунин ақида дорад:

“Ман фикр мекунам, ки ин хурофот аст, ки агар мо сурудро иваз кунем, рушд хоҳем кард. Ва дар масъалаи парчам чунин муносибат буд, ва ҳоло дар масъалаи гимн. Ое зарурати ба миен овардани масъалаи тағир додани суруд дар вазъияти кунунӣ вуҷуд дорад? Ое ин ҳоло бузургтарин мушкилот аст? Агар шумо ба матн нигаред, шумо мебинед, ки чизе барои тағир додан вуҷуд надорад. Матни муқаррарӣ, мардум онро қабул карданд ва дар тӯли ин қадар солҳо ба он одат карданд… Беҳтар Мебуд, Ки Парлумон ба кори воқеӣ машғул шавад. Бигзор онҳо дар бораи баланд бардоштани буҷа фикр кунанд, дар бораи маош ва нафақа фикру мулоҳизаҳои худро баен кунанд, масъалаҳои дигарро ҳал кунанд. Агар ин тағиребии суруд хеле зарур бошад, пас он бояд тавассути пурсиш е раъйпурсӣ ҳал карда шавад. Бигзор на камтар аз 60% иштирокчиени овоздиҳӣ розигӣ гиранд ва баъд иваз кунанд. Ҳатто дар ин ҳолат, ое ҳама суруди навро дӯст медоранд, зери суол аст.

Хулоса: тағирот ҳамчун қадам ба сӯи ояндаи нав е дур шудан аз анъана?

Навсозии гимн на танҳо тағир додани матн е мусиқӣ, балки як қадами рамзӣ аст, ки ба ҳиссиет ва худшиносии миллат таъсир мерасонад. Қирғизистон дар чорроҳа, дар байни нигоҳ доштани анъанаҳо ва ҳаракат ба сӯи идеалҳои нав қарор дорад.

Тағйири суруд метавонад як марҳилаи муҳим дар роҳи қирғизистони нав бошад, тавре ки намунаҳои дигар кишварҳо нишон медиҳанд, аммо ҳифзи рамзҳои таърихӣ низ далелҳои худро дорад.

Қарор ба ҷомеа вобаста аст: ое мо ба тағирот омодаем е дар анъана қувват ва ҳувият пайдо мекунем?

Муаллиф: Азиз Пиримқулов

Тарҷума бо Истифода Аз Тарҷумони Yandex